Os sufixos nominais diminutivos -et-e / -et-a, -uc-o / -uc-a e -ech-o / -ech-a na fala de Castrelo do Val

  1. Aquilino Santiago Alonso Núñez 1
  1. 1 Universidade de Vigo
    info

    Universidade de Vigo

    Vigo, España

    ROR https://ror.org/05rdf8595

Journal:
Estudos de lingüística galega

ISSN: 1889-2566

Year of publication: 2017

Issue: 9

Pages: 5-22

Type: Article

DOI: 10.15304/ELG.9.3867 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openInvestigo editor

More publications in: Estudos de lingüística galega

Abstract

This paper focuses on the uses of the Galician diminutive nominal suffixes -et-e / -et-a, -uc-o / -uc-a e -ech-o / -ech-a in the Castrelo do Val (Ourense, Spain) dialect variety, while also surveying aspects of their use in other Galician dialects, including their occurrence in top- onyms and some medieval corpora, and also in Portuguese and Spanish. This information is contrasted with data obtained from our participant observation of a particular variety of Galician while also supplying a historical perspective. The study uses a dynamic approach to word formation taking into account both words in actual use and the possibility of forming new words by means of the same suffixes. This analysis shows that the diminutive suffix -et-e is used as in the most widespread variety of Galician, whereas -uc- only has residual uses; use of -ech- is more restricted in the variety studied than in common Galician.

Funding information

Alonso Núñez, Aquilino S. (2008): “La sufijación ver-bal, la circunfijación verbal y la sufijación verbal homogénea en el habla gallega del ayunta-miento de Castrelo do Val (Ourense, España)”, Quaderni di Semantica XXIX/2, 343-392.

Funders

Bibliographic References

  • ALGA II = Instituto da Lingua Galega (1995): Atlas Lingüístico Galego. Vol. 2: Morfoloxía non verbal. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza.
  • Alinei, Mario (2002): “Il ruolo della motivazone nel lessico”, en Rosario Álvarez / Francisco Dubert / Xulio Sousa (eds.), Dialectoloxía e léxico. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 15-28. http://consellodacultura.gal/mediateca/pubs.pdf/dialectoloxia.pdf.
  • Alinei, Mario (2008): L´Origine delle parole. Roma: Aracne.
  • Alinei, Mario / Francesco Benozzo (2008): Alguns aspectos da Teoria da Continuidad Paleolítica aplicada à região galega. Lisboa: Apenas Livros.
  • Alonso, Amado (19823): “Noción, emoción, acción y fantasía en los diminutivos”, en Amado Alonso, Estudios lingüísticos. Temas españoles. Madrid: Gredos, 161-189.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (1999): “Os sufixos nominais diminutivos -iñ-o / -iñ-a, -it-o / -it-a e -ic-o / -ic-a na fala do concello de Castrelo do Val”, Cadernos de lingua 20, 127-143. http://academia. gal/documents/10157/23708/Cadernos_20.pdf.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2000): “Os sufixos nominais diminutivos do galego actual”, Verba 27, 133-174. http://hdl.handle.net/10347/3333.
  • Alonso Núñez Aquilino S. (2004): “Aproximación á sufixación diminutiva non verbal a través dun corpus textual medieval”, en Rosario Álvarez / Antón Santamarina (eds.), (Dis)cursos da escrita. [A Coruña]: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 9-34.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2007): “O xénero do substantivo na fala do concello ourensán de Castrelo do Val”, Verba 34, 311-331. http://hdl.handle. net/10347/3478.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2008): “La sufijación verbal, la circunfijación verbal y la sufijación verbal homogénea en el habla gallega del ayuntamiento de Castrelo do Val (Ourense, España)”, Quaderni di Semantica XXIX/2, 343-392.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2010): “Las consonantes fricativas y el rotacismo en un habla gallega”, Quaderni di Semantica XXXI/1, 113-130.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2012): “El bloque central de Fernández Rei y el habla gallega del ayuntamiento de Castrelo do Val (Ourense, España)”, Quaderni di Semantica XXXIII, 1, 155-182.
  • Allen, Joseph H. D. (1941): “Portuguese Word-Formation with Suffixes”, Language 17/2, 3-143.
  • Álvarez, Rosario (2002): “Gramática contrastiva do portugués e o galego: o diminutivo”, en Luis Iglesias Rábade / Susana Doval Suárez (eds.), Studies in contrastive linguistics: proceedings of the 2nd International Contrastive Linguistics Conference, Santiago de Compostela, October, 2001. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 91-107.
  • Álvarez, Rosario (2012): “Variación e mudanza na morfoloxía do diminutivo: apuntamentos a partir da comparación entre galego e português brasileiro”, en Xoán Carlos Lagares / Henrique Monteagudo (eds.), Galego e português brasileiro: história, variação e mudança. Niterói: EDUFF, 129-155.
  • Álvarez, Rosario / Henrique Monteagudo / Xosé Luís Regueira (1986): Gramática galega. Vigo: Galaxia.
  • Álvarez, Rosario / Xosé Xove (2002): Gramática da lingua galega. Vigo: Galaxia.
  • Bachrach, Asaf / Michael Wagner (2005): “The Prosody of Adjunction vs. Complementation: The case of Diminutives in Brazilian Portuguese”. Montreal-Ottawa-Toronto (MOT) Phonology Workshop, MacGill University, Feb 12 2005.
  • Ballester, Xaverio (2014): “Recéltica Gallaecia”, en Os Celtas da Europa Atlântica. Actas do III Congresso Internacional sobre a cultura celta (15-17 de abril 2011). Narom: Instituto Galego de Estudos Célticos, 209-229.
  • Barbosa, Sílvia Pais (2010): Vocalismo átono e os sufixos -inhe -zinh-: um estudo de juízos de aceitabilidade em falantes do Português Europeu. Universidade de Lisboa. Tese de mestrado. http:// repositorio.ul.pt/bitstream/10451/1934/1/ ulfl072335_tm.pdf.
  • Bisol, Leda (2010): “O diminutivo e suas demandas”, DELTA [online] 26/1, 58-85. http://www.scielo. br/pdf/delta/v26n1/03.pdf.
  • Blánquez, Agustín (19825): Diccionario latino-español. Barcelona: Ramón Sopena.
  • Bosque, Ignacio (1989): Las categorías gramaticales. Relaciones y diferencias. Madrid: Síntesis.
  • Boullón Agrelo, Ana Isabel (1992): “Substantivo e adxectivo”, en Rosario Álvarez (coord.), Estudios dedicados a Celso Emilio Ferreiro, vol. 1. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 53-86.
  • Boyd-Bowman, Peter (1955): “Cómo obra la fonética infantil en la formación de los hipocorísticos”, Nueva Revista de Filología Hispánica 9, 337-366.
  • Caprini, Rita (2001): Nomi propri. Alessandria: Edizioni dell’Orso.
  • Catalán, Diego (1989): “La toponimia del diminutivo y la re-romanización de Hispania”, en Diego Catalán, Las lenguas circunvecinas del castellano. Madrid: Paraninfo, 248-253.
  • Costas González, Xosé Henrique (2016a): Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega. Vigo: Universidade de Vigo.
  • Costas González, Xosé Henrique [2016b]: “O sufixo -icho / a, caracterizador da microtoponimia galega de Zamora”, Verba (no prelo).
  • Cunha, Celso / Luís Filipe Lindley Cintra (19918): Nova gramática do português contemporâneo. Lisboa: João Sá da Costa.
  • DdD = Santamarina, Antón (2006-2009): Dicionario de Dicionarios. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://sli.uvigo.es/ddd/ index.html [23/12/2016].
  • Demonte, Violeta (1999): “El adjetivo: clases y usos. La posición del adjetivo en el sintagma nominal”, en Ignacio Bosque / Violeta Demonte (dirs.), Gramática descriptiva de la lengua española, 3 vols. Madrid: Espasa, 129-215.
  • Dixon, Robert Malcolm W. (1977): “Where Have All the Adjectives Gone?”, Studies in Language 1/1, 19-80.
  • Dressler, Wolfgang U. / Lavinia Merlini Barbaresi (2004): Morphopragmatics. diminutives and intensifiers in Italian. Berlin / New York: Mouton de Gruyter.
  • Eco, Umberto (1998): Semiótica y filosofía del lenguaje. Barcelona: Lumen.
  • Ernout, Alfred (1954): Aspects du vocabulaire latin. Paris: Klincksieck.
  • Fernández Ramírez, Salvador (1986): La derivación nominal (ordenado, anotado y dispuesto para la imprenta por Ignacio Bosque). Madrid: Real Academia Española (Anejo XL del Boletín de la Real Academia Española).
  • Fernández Rei, Francisco (1990): Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais.
  • Ferreiro, Manuel (1997): Gramática histórica galega II. Lexicoloxía. Santiago de Compostela: Laiovento.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (1996): Os diminutivos en galego. Vigo: A Nosa Terra.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2014): “Vós sodes mui fraqueliña molher. Sobre a sufixación apreciativa na poesía trobadoresca profana”, en Leticia Eirín García / Xoán López Viñas (eds.), Lingua, texto, diacronía. Estudos de lingüística histórica. A Coruña: Áreas de Filoloxías Galega e Portuguesa / Departamento de Galego-Portugués, Francés e Lingüística, 197-225.
  • García de Diego, Vicente (1984): Elementos de gramática histórica gallega (Fonética-Morfología) 1909. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela (Anexo 23 de Verba).
  • García González, Constantino (1985): Glosario de voces galegas de hoxe. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela (Anexo 27 de Verba).
  • García López, David / Ricardo Boyano (2001): “Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 3. Santa Cruz d’Abranes (con notas sobre el machuecu curixegu)”, Lletres Asturianes 79, 63-84.
  • González Fernández, Isabel (1978): Sufijos nominales en el gallego actual. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela (Anexo 11 de Verba).
  • González Ollé, Fernando (1962): Los sufijos diminutivos en castellano medieval. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas (Anejo LXXV de la Revista de Filología Española).
  • González Seoane, Ernesto Xosé (1999): “A derivación verbal isocategorial en galego”, en Rosario Álvarez / Dolores Vilavedra (coords.), Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero, tomo II. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 65-81.
  • Gordón Peral, María Dolores (2001): “Las fuentes de documentación toponímica. El Catastro del Marqués de la Ensenada y su interés lingüístico”, en Elena Méndez / Josefa Mendoza / Yolanda Congosto (eds.), Indagaciones sobre la lengua. Estudios de filología y lingüística españolas en memoria de Emilio Alarcos. Sevilla: Universidad de Sevilla, 437-454.
  • Gordón Peral, María Dolores (2002): “Sobre la significación del diminutivo en toponimia”, en María Teresa Echenique / Juan Pedro Sánchez Méndez (coords.), Actas del V Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española, tomo II. Madrid: Gredos, 1505-1517.
  • Guimarães, Maximiliano / Gesoel Mendes (2010): “Hipotetizandinho acerca do caráter infixal do morfema de diminutivo em PB”. Tardes de Lingüística na USP, Universidade de São Paulo. http://linguistica.fflch.usp.br/sites/linguistica. fflch.usp.br/files/Max-handout-27-05.pdf.
  • Hakamies, Reino (1951): Étude sur l’origine et l’évolution du diminutif latin et sa survie dans les langues romanes. Helsinki: Pekka Katara.
  • Hanssen, Federico (1913): Gramática histórica de la lengua castellana. Halle: Niemeyer.
  • Hasselrot, Bengt (1957): Études sur la formation diminutive dans les langues romanes. Uppsala: Lundequistska.
  • Huber, Joseph (1986): Gramática do português antigo. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.
  • Hutchinson, Amélia P. / Janet Lloyd (1996): Portuguese: An Essential Grammar. London / New York: Routledge.
  • Lapa, Manuel Rodrigues (19702): “Vocabulário Galego-Português”, en Manuel Rodrigues Lapa (ed.), Cantigas d´escarnho e mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia, 1-111.
  • Lázaro Mora, Fernando A. (1977): “Morfología de los sufijos diminutivos -ito(a), -ico(a), -illo(a)”, Verba 4, 115-127.
  • Lee, Seung Hwa (2000): “Sobre a formação de diminutivo do português brasileiro”, en Eberhard Gärtner / Christine Hundt / Axel Schönberger (eds.), Estudos de gramática portuguesa (II). Frankfurt am Main: TFM, 269-279. http://www. ai.mit.edu/projects/dm/bp/lee-diminutives.pdf.
  • López Gregoris, Rosario (2005): “El uso del diminutivo en el lenguaje técnico latino”, Revista de estudios latinos: ReLat 5, 75-96.
  • Lorenzo, Ramón (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla (s. XIV). Vol. 2: Glosario. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijoo”.
  • Mel’čuk, , Igor A. (1982): Towards a language of linguistics. A system of formal notions for theoretical morphology. Munich: Wilhelm Fink Verlag.
  • Merlini Barbaresi, Lavinia (2004): “Alterazione”, en Maria Grossman / Franz Rainer (coord.), La formazione delle parole in italiano. Tübingen: Max Niemeyer, 264-292.
  • Mettmann, Walter (1981): Afonso X, O Sabio: Cantigas de Santa Maria, 2 vols. Vigo: Xerais. [Glosario, 423-752].
  • Monterrubio Prieto, Juan Miguel (1990): “La disminución léxica ¿un concepto exclusivamente nominal?”, Verba 17, 77-92. http://hdl.handle. net/10347/3075.
  • Moreno, Cláudio (1997): Morfologia nominal do português: um estudo de fonologia lexical. Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul. Tese de doutoramento. http://wp.clicrbs.com. br/sualingua/files/Tese-Moreno.pdf.
  • Moreno Cabrera, Juan Carlos (1991): Curso Universitario de Lingüística General. Tomo I: Teoría de la gramática y sintaxis general. Madrid: Síntesis.
  • Náñez, Emilio (1973): El diminutivo. Historia y funciones en el español clásico y moderno. Madrid: Gredos.
  • Nunes, José Joaquim (19453): Compêndio de gramática histórica portuguesa. Fonética, Morfologia. Lisboa: Livraria Clássica Ed.
  • Pena, Jesús (1990): “Sobre los modelos de descripción en morfología”, Verba 17, 5-75.
  • Pena, Jesús (1991): “La palabra: estructura y procesos morfológicos”, Verba 18, 69-128.
  • Pena, Jesús (1993): “La formación de verbos en español: la sufijación verbal”, en Soledad Varela Ortega (ed.), La formación de palabras. Madrid: Taurus, 217-281.
  • Penny, Ralph (1978): Estudio estructural del habla de Tudanca. Tübingen: Niemeyer (Zeitschrift für romanische Philologie Beiheft 167).
  • Penny, Ralph (1998): Gramática histórica del español. Barcelona: Ariel, 1ª reimpresión.
  • Pharies, David (2002): Diccionario etimológico de los sufijos españoles. Madrid: Gredos.
  • PTG = Proxecto Toponimia de Galicia. http://toponimia.xunta.es/ [23/12/2016].
  • Regueira, Xosé Luís (1989): A fala do norte da Terra Cha. Estudio descritivo. Universidade de Santiago de Compostela. Tese de doutoramento inédita.
  • Rio-Torto, Graça (1993): Formação de palavras em português. Aspectos da construção de avaliativos. Universidade de Coimbra. Dissertação de Doutoramento inédita. http://hdl.handle. net/10316/24452.
  • Rio-Torto, Graça (20162): “Formação de avaliativos”, en Graça Rio-Torto (coord.), Gramática derivacional do português. Coimbra: Universidade de Coimbra, 357-389. http/dx.doi. org/10.14195/978-989-26-0864-8.
  • Rodríguez González, Eladio (1958, 1960 e 1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano. I, A-CH, II, D-M, III, P-Z. Vigo: Galaxia.
  • Romero Gualda, María Victoria (1989): El nombre: sustantivo y adjetivo. Madrid: Arco-Libros.
  • Saco y Arce, Juan Antonio (1868): Gramática gallega. Lugo: Soto Freire.
  • Said Ali, Manuel de (197110): Gramática Histórica da Língua Portuguêsa: Rio de Janeiro: Livraria Acadêmica.
  • Santamarina, Antonio (1973): El habla del Valle del Suarna. Universidade de Santiago de Compostela. Tese de doutoramento inédita.
  • Scalise, Sergio (1987): Morfología generativa. Madrid: Alianza Editorial.
  • Skorge, Sílvia (1956-1957): “Os sufixos diminutivos em português”, Boletim de Filologia 16, 50-90 e 222-305.
  • Taboada, Manuel (1988): Léxico de la comarca de Verín. Ourense: Museo Arqueológico Provincial (Anexo 14 de Boletín Auriense).
  • Tato, Fernando R. (1994): O Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (século XV). Universidade de Santiago de Compostela. Tese de Doutoramento. Reprod.: Microficha. Santiago: Universidade de Santiago de Compostela, 1995.
  • Teixeira, Taize Winkelmann (2008): A forma e o uso dos sufixos -inho e -zinho em variedades do português do Sul do Brasil. Universidade Federal do Rio Grande do Sul. Dissertação de Mestrado. http://www.ufrgs.br/ppgletras/defesas/2008/ Taize_Winkelmann_Teixeira.pdf.
  • Varela Ortega, Soledad (1990): Fundamentos de morfología. Madrid: Síntesis.
  • Vasconcelos, Carolina Michaëlis de (1946): Lições de Filologia portuguesa, seguidas das Lições Práticas de Português Arcaico. Lisboa: Dinalivro.
  • Vasconcelos, Carolina Michaëlis de (1990): “Glossário do Cancioneiro da Ajuda”, en Carolina Michaëlis de Vasconcelos, Cancioneiro da Ajuda, vol. I. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda.
  • Villalva, Alina (2000): Estruturas Morfológicas. Unidades e Hierarquias nas Palavras do Português. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian / FCT.
  • Zuluaga Ospina, Alberto (1970): “Las funciones del diminutivo en español”, Thesaurus 25/1, 23-48.