Os actuais subsistemas de sibilantes nas falas do val do río Ellas ou de Xálima e as dificultades para a súa normativización conxunta

  1. Xosé Henrique Costas González
Journal:
Limite: Revista de Estudios Portugueses y de la Lusofonía

ISSN: 1888-4067 2253-7929

Year of publication: 2017

Issue: 11

Pages: 109-132

Type: Article

More publications in: Limite: Revista de Estudios Portugueses y de la Lusofonía

Abstract

In the Ellas valley (northwest Extremadura, Spain) there are two subsystems of sibilants sounds: the subsystem of the Valverdeiro dialect, without voiced phonemes, and the subsystem of the Mañego and Lagarteiro dialects, with voiced phonemes and allophones. This paper describes the sibilant phonemes and sounds existing in the two subsystems and analyzes the possibility of using similar graphemes for a unified writing amid three dialectal varieties.

Bibliographic References

  • A Nosa Fala (2015): Asociación A Nosa Fala, Proposta de Ortografía de A Fala. A disposición en http://www.anosafala.com/wp.
  • Borges, (2000): Borges, Júlio António, Linguagem popular do Concelho de Figueira de Castelo Rodrigo, Póvoa de Varzim [edición do autor].
  • Borrego (1983): Julio Borrego Nieto, Norma y dialecto en el sayagués actual, Salamanca, USAL.
  • Brissos (2012): Fernando Brissos, Linguagem do Sueste da Beira no Tempo e no Espaço, Lisboa, CLUL.
  • Buescu (1984): M.L. Carvalhão Buescu, Monsanto. Etnografia e linguagem, Lisboa, Presença.
  • Carballo Calero (1979): Ricardo Carballo Calero, Gramática elemental del gallego común, Vigo, Galaxia (7ª edición).
  • Carrasco (1996 e 1997): Juan María Carrasco González, “Hablas y dialectos portugueses o galaico-portugueses en Extremadura. Parte I: Grupos dialectales. Clasificación de las hablas de Jálama”, Anuario de Estudios Filológicos, Universidad de Extremadura 19 (1996), pp. 135-148, y “Parte II y última: Otras hablas fronterizas. Conclusiones”, Anuario de Estudios Filológicos 20 (1997), pp. 61-79.
  • Cintra (1959): Luis Filipe Lindley Cintra, A linguagem dos foros de Castelo Rodrigo. Seu confronto com a dos foros de Alfaiates, Castelo Bom, Castelo Melhor, Coria, Cáceres e Usagre. Contribuição para o estudo do leonês e do galego-português do século XIII, Lisboa, Centro de Estudos Filológicos.
  • Cintra (1974): Luis Filipe Lindley Cintra, “A linguagem dos foros e o galego-português de Xalma”, en Boléo, M. de Paiva, Estudos de linguística portuguesa e românica I, Coimbra, Faculdade de Letras, pp. 508-537.
  • Cintra (1983): Luis Filipe Lindley Cintra, “Nova Proposta de Classificação dos Dialectos Galego-Portugueses”, en Estudos de Dialectologia Portuguesa, Lisboa, Sá da Costa.
  • Costas (1994): Xosé-Henrique Costas González, Aproximación diacrónica e sincrónica ó estudio das sibilantes en galego, tese de doutoramento [inédita], Facultade de Filoloxía da Universidade de Santiago de Compostela.
  • Costas (1998): Xosé-Henrique Costas González, “Os subsistemas de sibilantes no galego do Val do río Ellas”, en Dieter Kremer (ed.), Homenaxe a Ramón Lorenzo, vol. II, Santiago, USC, pp. 581-590.
  • Costas (1999a): Xosé-Henrique Costas González, “Unha vé había un rapá comendo unha nò: o microsubsistema C do subsistema sibilante thetaísta do galego”, en R. Álvarez e D. Vilavedra (eds.), Cinguidos por unha arela común: homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero, Santiago, USC, pp. 325-330.
  • Costas (1999b): Xosé-Henrique Costas González, “Ás voltas co enxordecemento das sibilantes en galego”, en Actas do XIV Encontro Nacional da Associação Portuguesa de Linguística, Universidade de Aveiro, 28-30/09/1998, vol. I, pp. 433-445.
  • Costas (2013): Xosé-Henrique Costas González, O valego: as falas de orixe galega do Val do Río Ellas (Cáceres), Vigo, Edicións Xerais.
  • Costas (2016a): Xosé-Henrique Costas González (coord.), “O galego no val do Ellas”, suplemento especial “A Fondo” do semanario Sermos Galiza, nº 133, de 25/02/2016 [con artigos do Grupo Xálima, Asociación A Nosa Fala e varios especialistas no tema]. A disposición en http://www.sermosgaliza.gal/articulo/social/fondo-galego-noval-do-ellas /20160225145 132045271.html [último acceso o 16/01/2017].
  • Costas (2016b): Xosé-Henrique Costas González, Algunhas ideas nas vosas falas, Santiago de Compostela, Edicións Positivas.
  • Costas (2016c): Xosé-Henrique Costas González, “A dialectoloxía valega na lingüística histórica galega”, en Rodríguez Guerra, A. (ed.), Lingüística histórica e dialectoloxía: coordenadas do cambio lingüístico, Vigo, Universidade de Vigo, pp. 55-64.
  • Cruz (2013): M.ª Luisa Segura da Cruz, “Variedades Dialectais do Português Europeu”, in Gramática do Português, vol.I, Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian, pp. 85-142.
  • Espinosa (1935): Aurelio Espinosa, Arcaísmos dialectales. La conservación de ‘s’ y ‘z’ sonoras en Cáceres y Salamanca, Madrid, Anexo 19 da Revista de Filología Española.
  • Fernández Rei (1990): Francisco Fernández Rei, Dialectoloxía da lingua galega. Vigo, Edicións Xerais.
  • Frades (2004): Domingo Frades Gaspar, Vamus a falal, Coria [autoedición].
  • Frades (2015): Domingo Frades Gaspar, O Novu Testamentu, Madrid, Sociedad Bíblica de España.
  • Frago (1985): Juan Antonio Frago Gracia, “De los modelos medievales /s, z/ al interdental fricativo /θ/ del español moderno”, en Homenaje a Manuel Alvar López, vol.II, pp. 53- 74.
  • Frías (2010): Xavier Frías Conde, El habla de Sanabria, Editorial Académica Española.
  • García & Boyano (1999), David García López e Ricardo Boyano Andrés, (1999), “Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 1. Mombuéi”, en Lletres Asturianes, 70, pp. 15-24.
  • García & Boyano (2000): David García López e Ricardo Boyano Andrés, “Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 2. San Ciprián de Senabria (con notas sobre el habla charra)”, en Lletres Asturianes, 73, pp. 23-39.
  • García & Boyano (2002): David García López e Ricardo Boyano Andrés, “Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 3. Santa Cruz d’ Abranes (con notas sobre el machuecu curixegu)”, en Lletres Asturianes, 79, pp. 63-84.
  • González (1986): Manuel González González, “Subsistemas de sibilantes do galego actual”, en Actes du XVIII CILPhR, Trier, t. III, Tübingen, 1991, pp. 531-548.
  • González Salgado (2003): José Antonio González Salgado, Cartografía lingüística de Extremadura [a disposición en www.geolectos.com, última consulta o 16/01/2017].
  • González Salgado (2005): José Antonio González Salgado, Vocabulario tradicional de Extremadura. Léxico de la agricultura y la ganadería, Mérida, Editora Regional de Extremadura.
  • Grupo Xálima (2015): Grupo Xálima: Corredera Plaza, Antonio; Sanches Maragoto, Eduardo; Martín Galindo, José Luis, Criterios para oriental a ortografía da língua do Val de Xálima. A disposición en http://pgl.gal/wpcontent/uploads/2015/08/Crit%C3% A9rios-para-orientar-aortografia-do-xalimego.pdf [último acceso 16/01/2017].
  • Iglesias Ovejero (1982): Ángel Iglesias Ovejero, El habla del Rebollar. Descripción, Salamanca, Diputación de Salamanca.
  • Llorente (1947): Julio Llorente Maldonado, Estudio sobre el habla de la Ribera, Madrid, CSIC.
  • Maia (1986): Clarinda de Azevedo Maia, História do GalegoPortuguês. Estudo Linguístico da Galiza e do Noroeste de Portugal desde o Século XIII ao Século XVI, Coimbra, INIC.
  • Manso (2016): Ana Alicia Manso Flores, “Enquisa recente no IES Val de Xálima”, en Sermos Galiza, nº 133 (25/02/2016), no caderno de análise “A Fondo”, especial “O galego no Val do Ellas”.
  • Maragoto (2012): Eduardo Sanches Maragoto, “As falas das Elhas, Valverde e Sam Martinho (Cáceres): origem galega ou portuguesa? Apontamentos críticos à tese histórica da repovoaçom galega”, Murguía: revista galega de historia, 25, pp. 93-100.
  • Marcos (1996): Germán Marcos García, Singular habla del Noroeste Extremeño: A Fala. A disposición en http://bibliotecavirtualsierradegata.blogspot.com.es/2011/06/ singular-habla-del-noroeste-extremeno.html [última consulta o 16/01/2017].
  • Marcos (2005): Germán Marcos García, El habla de VillamielTrevejo. A disposición en https://es.scribd.com/doc/36124718/El-habla-de-Villamiel-yTrevejo-por-German-Marcos [última consulta o 16/01/2017].
  • Martín Galindo (1993): José Luís Martín Galindo, “Apuntes sociohistóricos sobre a Fala do Val de Xãlima”, separata de Alcántara. Revista de Estudios Cacereños, nº 30, pp. 123-147.
  • Mateus (1975): Maria Helena Mira Mateus. Aspectos da Fonologia Portuguesa, Lisboa, Centro de Estudos Filológicos.
  • Nunes (1975): José Joaquim Nunes, Compêndio de Gramática Histórica Portuguesa, Lisboa, Livraria Clássica Editora (8ª edição).
  • Ramallo (2011): Fernando Ramallo Fernández, “O enclave lingüístico de Xálima: unha análise sociolingüística”, en Estudos de Lingüística Galega, nº 3, pp.111-135. A disposición en http://www.usc.es/revistas/index.php/elg/article/view/ [última consulta o 16/01/2017].
  • Severino López (1992): Severino López Fernández, Topónimus das Ellas y rimas en lagarteiru, Salamanca [autoedición].
  • Silva (1991): Rosa Virgínia Mattos e Silva, O Português Arcaico. Fonologia, São Paulo – Baia, Contexto – UFBA.
  • Teyssier (1982): Paul Teyssier, História da Língua Portuguesa, Lisboa, Martins Fontes.
  • Torreblanca (1983): Máximo Torreblanca, “Las sibilantes sonoras del Oeste de España: ¿arcaísmos o innovaciones fonéticas?”, Revista de Filología Románica, I, pp. 61-108.
  • Vasconcelos (1927): José Leite de Vasconcelos, “Linguagem de San Martín de Trevejo”, Revista Lusitana, XXVI, pp. 247-259.
  • Vasconcelos (1929): José Leite de Vasconcelos, Opúsculos, vol. IV – Filologia (Parte II), Coimbra, Imprensa da Universidade.
  • Viudas (1982): Antonio Viudas Camarasa, “Un habla de transición: El dialecto de San Martín de Trevejo”, Lletres Asturianes, 4, pp. 55-71.
  • Williams (1975): Edwin B. Williams, Do Latim ao Português. Fonologia e Morfologia Históricas da Língua Portuguesa, Rio de Janeiro, Tempo Brasileiro (3ª edição).