Lex Metilia de fullonibus dicta

  1. MARÍA JOSÉ BRAVO BOSCH
Revista:
Revista General de Derecho Romano

ISSN: 1697-3046

Ano de publicación: 2019

Número: 33

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Revista General de Derecho Romano

Resumo

La lex Metilia de fullonibus dicta ha sido considerada tradicionalmente una ley suntuaria, de represión de lujo y de preservación de los mores maiorum. Nosotros proponemos otro punto de vista, reconociendo a la ley Metilia como una norma involuntariamente ambientalista, propuesta por C. Flaminio y L. Emilio, censores, para corregir, a finales del siglo III a.C., la actividad industrial de las fullonicae que se llevaba a cabo sin control alguno, y no para perseguir la opulencia de las togas utilizadas por la élite romana.

Referencias bibliográficas

  • S. KUZNETS, Modern economic growth: rate, structure, and spread, New Haven, 1966, passim; Economic growth of nations : total output and production structure, CambridgeMassachussets, 1971
  • R. W. FOGEL, Political arithmetic : Simon Kuznets and the empirical tradition in economics, Chicago, 2013
  • D. I. STERN, The Rise and Fall of the Environmental Kuznets Curve, en World Development, 32, 8, 2004, pp. 1419-1439
  • H. CATALÁN, Curva ambiental de Kuznets: implicaciones para un crecimiento sustentable, en Economía informa, 389, Nov.-Dcbre 2014, pp. 19
  • KONG/ R. KHAN,To examine environmental pollution by economic growth and their impact in an environmental Kuznets curve (EKC) among developed and developing countries, en PLoS ONE 14,3, 2019, pp. 1-28
  • W. SMITH, A Smaller Dictionary of Greek and Roman Antiquities: Abridged from the Larger Dictionary, 6ª ed. Londres, 1865
  • A. BOTTIGLIERI, Le leggi sul lusso tra Repubblica e Principato: mutamento di prospettive, en Mélanges de l’École française de Rome, Antiquité, 128-1, 2016
  • A. FERNÁNDEZ DE BUJÁN, Las nociones de ignominia e infamia en derecho romano, en Homenaje a Juan Berchmans Vallet de Goytisolo, 4, Madrid, 1988, p. 328-329
  • A. USCATESCU, Fullonicae y Tinctoriae en el mundo romano, Barcelona, 1994, p.17
  • F. VALLOCHIA, Lex Metilia Fullonibus dicta. Studi su una legge e una categoria produttiva, en Legge e società nella repubblica romana 2 (F. Serrao ed.), Nápoles, 2000, p. 35
  • Pline l’ancien. Histoire Naturelle. Livre XXXV. Trad. Jean-Michel Croisille, París, 1985, pp. 168 ss.; S. GONZÁLEZ MARÍN, El libro 1 de la Historia Natural de Plinio el Viejo, ¿Texto o paratexto?, en VELEIA, 23,2006, 2006, p. 247
  • W. SMITH, A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology, Boston, 1870
  • G. ROTONDI, Leges Publicae Populi Romani. Elenco cronologico con una introduzione sull’attività legislativa dei comizi romani. Milán, 1912, p. 252
  • MM. CH. DAREMBERG/EDM. SAGLIO, Le Dictionnaire des Antiquités Grecques et Romaines, París, 1896, p. 1562
  • R. VISHNIA, en Caius Flaminius and the Lex Metilia de Fullonibus, en Athenaeum 65, 1987, p. 530
  • J.J. TRESSERRAS, El uso de plantas para el lavado y teñido de tejidos en época romana, en Complutum 11, 2000
  • J.J. AUBERT, The Republican Economy and Roman Law: Regulation, Promotion or Reflection?, en The Cambridge Companion to the Roman Republic, H. I. Flower (ed.), Cambridge, 2004
  • J. W. ERMATINGER, The World of Ancient Rome, California, 2015, p. 101
  • U.E. PAOLI, Urbs, trad. esp. J. Farrán y Mayoral, Barcelona, 1944
  • A. USCATESCU, En torno a la tendicula de Séneca (Quaest. Nat. 1.3.2):Una aproximación léxica e iconográfica a la Ars Fullonia, en AEA 83, 2010, p. 204
  • R.J. FORBES, Studies in ancient Technology, Leiden, 1964-72, 4, pp. 84-85
  • J. P. WILD, Textile Manufacture in the Northern Roman Provinces, Cambridge, 1970,
  • A. MAIURI, Pompei, Novara, 1943,
  • W.O. MOELLER, The wool trade of ancient Pompeii. Studies of the Ducht archaelogical and Historical Society, Leiden, 1976,
  • A. BERGER, s. v. Fullo, en Encyclopedic dictionary of Roman Law, reimp. Philadelphia, 1991,
  • S. TREGGIARI, Lower Class Women in the Roman Economy, en Florilegium 1, p. 71
  • L.A. CURCHIN, Jobs in Roman Spain, en Florilegium 4, 1982, p. 36-37
  • C. ALFARO/E. TÉBAR, Aspectos históricos, económicos y técnicos de la producción de púrpura en la Ibiza romana, en Purpurae vestes I. Textiles y tintes del Mediterráneo en época romana, Valencia, 2004, p. 195:
  • A. MATEO, Manceps. Redemptor. Publicanus. Contribución al estudio de los contratistas públicos en Roma, Santander, 1999, p. 75
  • B. BORGHESI, Oeuvres Complétes, París, 1868, p. 315
  • P. WILLEMS, Le Sénat de la République Romaine. sa composition et ses attributions, Pamplona, 2009, reimp. ed. Lovaina, 1885, p. 343
  • F. CANCELLI, Studi sui censores, Milán 1957, pp. 34-42,
  • TH. MOMMSEN, Römisches Staatsrecht, 1, reimp. Graz, 1969, p. 197
  • J. B. MISPOULET, Les institutions politiques des Romains, 1, París, 1882, p. 98; J. SUOLHATI, The Roman Censors. A Study on Social Structure, Helsinki, 1963, pp. 65 ss.
  • G. NICCOLINI, I fasti dei tribuni della plebe, Milán, 1934, p. 90-91; T.R.S. BROUGHTON, The magistrates of the Roman Republic, New York, 1951, I, p. 243-244
  • P. FRACCARO, Opuscula, 1, Pavía, 1956, p. 477
  • J. BLEICKEN, Das Volkstribunat der klassischen Republik, 2ª ed., Munich, 1968, p. 32, n. 1
  • H.H. SCULLARD, Roman Politics 220-150 B.C, 2ª ed., Oxford 1973, p. 48 n. 3.
  • F. CASSOLA, I gruppi politici romani nel III secolo a.C., Trieste, 1962, p. 362
  • H. T. WALLINGA, Official roman washing and finishing directions. LEX METILIA FULLONIBUS DICTA, en Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis/Revue d’Histoire du Droit/The Legal History Review, 64, 2, p. 183, n. 3
  • G. NICCOLINI, Il tribunato della plebe, Milán, 1932, pp. 76-81
  • R. VISHNIA, en Caius Flaminius and the Lex Metilia de Fullonibus, cit., p, 529
  • E. M. FERNÁNDEZ VAQUERO, La actividad de los censores en la Administración de la República Romana, en e-SLegal History Review 15, 2013, pp. 15-17
  • E. SAVIO, Intorno alle leggi suntuarie romane, en Aevum, 14, 1, 1940, pp. 175 ss
  • E. LANZA, Fighting Hydra-like luxury. Sumptuary Regulation in the Roman Republic, Londres, 2011, pp. 113-128
  • B. ALBANESE, Su XII Tab. 10.2-4 (regole per i riti funerari), en SDHI 64, 1998, pp. 397 ss
  • O. DILIBERTO, Considerazioni intorno al commento di Gaio alle XII Tavole, en Index 18, 1990, pp. 403-434;
  • O. DILIBERTO, Contributo alla palingenesi delle XII Tavole. Le «sequenze» nei testi gelliani, en Index 20, 1992, pp. 229-277;
  • O. DILIBERTO, Materiali per la palingenesi delle XII Tavole, I, Cagliari, 1992;
  • O. DILIBERTO, Bibliografia ragionata delle edizioni a stampa della Legge delle XII Tavole (sec. XVI-XX), Roma, 2001;
  • O. DILIBERTO, La palingenesi decemvirale: dal manoscritto alla stampa, en M. Humbert, Le Dodici Tavole.Dai Decemviri agli Umanisti, Pavía, 2005, pp. 481-501;
  • O. DILIBERTO, Una palingenesi “aperta”in Le Dodici Tavole. Dai Decemviri agli Umanisti, M. Humbert, Pavía, 2005, pp. 217-238;
  • O. DILIBERTO, Le XII Tavole nel Digesto, en Ius Antiquum 16, 2005, pp. 50-54 =Digesta Iustiniani. VIII. Articuli et indices, Moscú, 2006, pp. 49-55;
  • O. DILIBERTO, La responsabilità nelle XII Tavole: profili palingenetici, en L. CapogrossiColognesi - M.F. Cursi, Forme di responsabilità in età decemvirale, Nápoles, 2008, pp. 1-20;
  • O. DILIBERTO, Il “diritto penale” nelle XII Tavole: profili palingenetici, en Index 37, 2009, p.16
  • L. LANGE, Römische Alterhümer, Berlín, 1879 (reimpr. 1974) 2, p.161.
  • J. BLEICKEN, Das Volkstribunat der klassischen Republik, p. 31, n. 4.
  • J.J. FERRER MAESTRO, La república participada. Intereses privados y negocios públicos en Roma, Castellón de la Plana, 2005, p. 31
  • F. CISSOLA, I gruppi politici romani nell III secolo a.C., Roma, 1968, 216-217
  • E. GABBA, Ricchezza e classe dirigente romana fra III e I sec. A.C, en RSI 103, 3, 1981, pp. 541-558
  • G. CLEMENTE, II plebiscito Claudio e la classi dirigenti romane nell'età dell’imperialismo, en Ktéma 8, 1983, pp. 253-259
  • J.C. DOMÍNGUEZ PÉREZ, Roma nova: la refundación de la república en los siglos IV y III AC, Oxford, 2003, pp. 41 ss
  • J.C. DOMÍNGUEZ PÉREZ, La lex claudia de nave senatorum a la luz de la epigrafía latina sobre ánforas greco-itálicas arcaicas, en POLIS. Revista de ideas y formas políticas de la Antigüedad Clásica 17, 2005, p. 73
  • C. VENTURINI, Senatori e navi dal plebiscito Claudio alla lex Iulia repetundarum : qualche rilievo, en A. Palma (ed.), Scritti in onore di Generoso Melillo, 3, Nápoles, 2009, pp. 1459‑71
  • J. R. W. PRAG, Antiquae sunt istae leges et mortuae: the plebiscitum Claudianum and associated laws, en Mélanges de l’École française de Rome, Antiquitè, 128, 1, pp. 2 ss
  • A. TCHERNIA, The Romans and Trade, Oxford, 2016, p. 170, n. 83
  • P. FRACCARO, Lex Flaminia de agro Gallico et Piceno viritim dividundo, en Athenaeum 7, 1917, pp. 73-90
  • K. JACOBS, Caius Flaminius, Leiden, 1937
  • Z. YAVETZ, The Policy of C. Flaminius and the Plebiscitum Claudianum, en Athenaeum 40, 1962, pp. 325-344
  • J. BLEICKEN, Das Volkstribunat der klassischen Republik, 2ª ed., Munich, 1968, p. 27-37
  • R. DEVELIN, The Political Position of C. Flaminius, en RhM 22, 1979, pp. 268-272
  • H. BECK, Karriere und Hierarchie: Die römische Aristokratie und die Anfänge des cursus honorum in der mittleren Republik, Berlín, 2005, passim
  • R. VISHNIA, A Case of Bad Press? Gaius Flaminius in ancient Historiography, en Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, 181, 2012, pp. 27 ss
  • G. DE SANCTIS, Storia dei Romani, IV 1, Torino 1923, pp. 486-616 = IV 1, 2a ed., Firenze 1969, pp. 473-600
  • L. POLVERINI, Alius et idem. il tribunato della plebe nel corso della storia romana, en Diritto@Storia 7, 2008
  • F. W. WALBANK, A Historical Commentary on Polybius, Oxford, 1957-1959, 3 vols., p. 193
  • M. J. BRAVO BOSCH, Mujeres y símbolos en la Roma republicana. Análisis jurídico-histórico de Lucrecia y Cornelia, pp. 232 ss
  • Vid. G. POLO, Periodicidad del census populi y magistratura censoria, en RIDROM, 2008, pp. 22-23
  • o, T. P. WISEMAN, The Circus Flaminius, en Papers of the British School at Rome, 42, 1974, p 5
  • F. PINA POLO, The Tyrant Must Die: Preventive Tyrannicide In Roman Political Thought, en Repúblicas y ciudadanos modelos de participación cívica en el mundo antiguo, Barcelona, 2006, p. 72
  • A. FERNÁNDEZ DE BUJÁN, Derecho público romano, 22ª ed., Madrid, 2019, p. 137
  • L. SOLIDORO MARUOTTI, La tutela dell’ambiente nella sua evoluzione storica. L’esperienza del mondo antico, Turín, 2009, p. 22
  • L. GREEK/ G. DAVIES/ L. LLEWELLYN-JONES, Roman dress from a to z, Nueva York, 2007, p. 9
  • F. PERTEGATO, Vestiarium. Le vesti per la liturgia nella storia della Chiesa. Antichità e Medioevo, Florencia, 2019, p. 43
  • H. R. GOETTE, Die römische Staatstracht: toga, tunica und calcei, en Die Macht der Toga. Dresscode im Römischen Weltreich, VV. AA., Regensburg, 2013, p. 39
  • M. ROTHFUS, The gens togata: changing styles and changing identity, en American Journal of Philology 131, 3, 2010, pp. 425 ss
  • C. F. ROSS, The Reconstruction of the Later Toga, en American Journal of Archaeology, 15, 1, 1911, p. 24
  • E.H. BREWSTER, Roman Craftsmen and Tradesmen of the Early Empire, Wisconsin 1917, p. 20
  • L.A. CURCHIN, Jobs in Roman Spain, en Florilegium 4, 1982, p. 36-37
  • C. ALFARO/E. TÉBAR, Aspectos históricos, económicos y técnicos de la producción de púrpura en la Ibiza romana, en Purpurae vestes I. Textiles y tintes del Mediterráneo en época romana, Valencia 2004, p. 195
  • S. TREGGIARI, Lower Class Women in the Roman Economy, en Florilegium 1, p. 71 ss
  • E. BEVIS, Looking Between Loom and Laundry: vision and communication in Ostian fulling workshops, en Greek and Roman Textiles and Dress an Interdisciplinary Anthology, (M. Harlow/ ML. Nosch ed.), Oxford, 2014, p. 308
  • A. USCATESCU, En torno a la tendicula de Séneca (Quaest. Nat. 1.3.2): Una aproximación léxica e iconográfica a la Ars Fullonia, en AEA 83, 2010, p. 204
  • A. DI PORTO, La tutela della salubritas fra editto e giurisprudenza, Milán 1990, p. 72
  • F. SITZIA, Ricerche in tema di actio aquae pluviae arcendae, dalle XII Tavole all’epoca classica, Milán, 1977, p. 156 ss.
  • G. DARI-MATTIACCI/A.E. PLISECKA, Luxury in Ancient Rome: Scope, Timing and Enforcement of Sumptuary Laws, en Econ.Ceu.Hu. 2008, p. 6
  • C. JIMÉNEZ SALCEDO, A propósito de la actio aquae pluviae arcendae (acción de contención del agua pluvial), en Derecho y Opinión, 6, 1998, p. 291
  • J. L. ZAMORA MANZANO, Precedentes romanos sobre derecho ambiental. La contaminación de aguas, canalización de las aguas fecales y la tala ilícita forestal, Madrid, 2003, p. 28
  • BUCKHARD, Die actio aquae pluviae arcendae, Erlangen, 1881, p. 152
  • C. CRESPO PÉREZ: Las leyes suntuarias y la regulación del lujo en el Derecho romano, en Indumenta. Revista del Museo del Traje, 2016, p. 6
  • M. FIORENTINI, Quaderni Lupiensi di Storia e Diritto, 9, 2019, p. 84
  • I. FARGNOLI, Ruina naturae e diritto romano, en Teoria e Storia del Diritto Privato, 8, 2015, p. 32-33