Actitudes e prexuízos cara ás variedades estándar de galego e español no contexto educativo

  1. Iglesias Álvarez, Ana 1
  1. 1 Universidade de Vigo.
Revista:
Madrygal: Revista de estudios gallegos

ISSN: 1138-9664

Año de publicación: 2020

Número: 23

Páginas: 199-214

Tipo: Artículo

DOI: 10.5209/MADR.73071 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso abierto editor

Otras publicaciones en: Madrygal: Revista de estudios gallegos

Resumen

En este artículo estudiamos la última fase del proceso de estandarización del gallego, es decir, su difusión, a través de uno de sus principales agentes, el profesorado de lenguas; en concreto, nos centramos en los docentes de las dos lenguas cooficiales en Galicia (gallego y castellano). Para ello, aplicamos un cuestionario sobre la percepción del profesorado respecto del conocimiento y valoración de las variedades normativas por parte de su alumnado, tanto de la lengua gallega como de la española. Además, también les pedíamos su opinión sobre la calidad lingüística de sus discentes, así como sobre la propia autoevaluación de estos. Llevamos a cabo así una primera aproximación a los prejuicios que están actuando en el ámbito educativo, prejuicios relacionados con la percepción de las variedades estándar y su posible influencia en la imagen social de las lenguas implicadas. Dado que este trabajo forma parte de una investigación más amplia, en la que abordamos también directamente la perspectiva del propio alumnado –en este caso mediante técnicas cualitativas–, contrastamos los resultados obtenidos desde ambos enfoques.

Referencias bibliográficas

  • Álvarez, Rosario e Xosé Xove. (2002): Gramática da lingua galega. Vigo: Galaxia.
  • Dobao, Xosé Antón López (1993): “A lingua galega e a TVG: situación actual e propostas para unha nova política lingüística (I)”, Cadernos de Lingua 7, pp. 27-44.
  • Dobao, Xosé Antón López (1994): “A lingua galega e a TVG: situación actual e propostas para unha nova política lingüística (II)”, Cadernos de Lingua 9, pp. 27-53.
  • Fernández Rei, Francisco (1990): Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais.
  • Fernández Salgado, Benigno e Henrique Monteagudo (1995): “Do galego literario ó galego común. O proceso de estandardización na época contemporánea”, en H. Monteagudo (ed.), Estudios de sociolingüística galega. Sobre a norma do galego culto. Vigo: Galaxia, pp. 99-176.
  • Formoso Gosende, Valentina (2013): Do estigma á estima: propostas para un novo discurso lingüístico. Vigo: Xerais.
  • Formoso, Valentina; Ana Iglesias Álvarez e Ana Rial (2017): “Percepción do alumnado galego ante as variedades dialectais propias e alleas”, Verba. Anuario Galego de Filoloxía 44, pp. 231-270.
  • Freitas Juvino, María Pilar (2008): A represión lingüística en Galiza no século XX. Vigo: Xerais.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2009): Lingua de calidade. Vigo: Xerais.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2014): “Lingua oral, a calidade da lingua e futuro do galego”, en Xosé Manuel Sánchez Rei (ed.): Modelos de lingua e compromiso. A Coruña: Baía Edicións, pp. 13-84.
  • García, Constantino e Manuel González González (1997): Diccionario da Real Academia Galega. A Coruña / Vigo: Real Academia Galega / Galaxia / Xerais.
  • González González, Manuel (dir.) (2003): O galego segundo a mocidade. A Coruña: Seminario de Sociolingüísica / Real Academia Galega.
  • González González, Manuel(dir.) (2012): Dicionario da Real Academia Galega, A Coruña: Real Academia Galega, http://academia.gal/dicionario [consulta: 28/2/2018].
  • Haugen, Einar (1966): “Dialect, Language, Nation”, American Anthropologist 68, pp. 922-935.
  • Haugen, Einar(1972): The ecology of language. California: Stanford University Press.
  • Iglesias Álvarez, Ana (2002): Falar galego: “no veo por qué?”. Aproximación cualitativa á situación sociolingüística de Galicia, Vigo: Xerais.
  • Iglesias Álvarez, Ana (2016): “Castelanismos e galeguismos. A súa relación co estándar”, Estudos de lingüística galega 8, pp. 107-125.
  • Iglesias Álvarez, Ana, Xosé Álvarez e Salomé Díaz (2017): “O estándar galego nas novas xeracións: entre o afastamento e a necesidade”, Revista Galega de Filoloxía 18, pp. 79-113. Instituto Galego de Estatística (IGE), Xunta de Galicia: Enquisa estrutural a fogares. Coñecemento e uso do galego, https://www.ige.eu/web/mostrar_actividade_estatistica.jsp?idioma=gl&codigo=0206004 [consulta: 28/2/2018].
  • Lamuela, Xavier e Henrique Monteagudo (1996): “Planificación lingüística”, en M. Fernández Pérez (coord.), Avances en lingüística aplicada. Santiago de Compostela: Servicio de Publicacións e Intercambio Científico, pp. 229-302.
  • Loredo, Xaquín e Bieito Silva (2014): “Variables asociadas á competencia gramatical e léxica en galego e castelán do alumnado de Galicia ao final do ensino obrigatorio”, Revista de Investigación en Educación 12/2, pp. 191-208.
  • Mariño Paz, Ramón (2017): “Breve reflexión histórica sobre o cambio inducido por contacto castelanizante en galego”, en X. L. Regueira e E. Fernández Rei (eds.), Estudos sobre o cambio lingüístico no galego actual. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, pp. 45-62.
  • Moreno Cabrera, Juan Carlos (2010): O nacionalismo lingüístico. Cangas do Morrazo: Morgante.
  • Moreno Fernández, Francisco (2009): La lengua española en su geografía. Madrid: Arco/Libros. O’Rourke, Bernadette e Fernando Ramallo (2013): “‘A miña variedade é defectuosa’: a lexitimidade social das neofalas”, Estudos de lingüística galega 5, pp. 89-103.
  • Ramallo, Fernando (2007): “Sociolinguistics in Spanish of Galicia”, International Journal of Sociology of language 184, pp. 21-36.
  • Real Academia Galega (2004): Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. A Coruña / Santiago de Compostela: Real Academia Galega / Instituto da Lingua Galega.
  • Recalde, Montserrat (2003): “The Castilianist theory of the origin of the gheada revisited”, Estudios de Sociolingüística 3/2, 4/1, pp. 43-74.
  • Recalde, Montserrat (2012): “Aproximación a las representaciones sociales sobre el español de Galicia”, en T. Jiménez Juliá et al. (eds.), Cum corde et in nova grammatica. Estudios ofrecidos a Guillermo Rojo. Santiago de Compostela: Universidade, pp. 667-680.
  • Regueira, Xosé Luis (dir.) (2010): Dicionario de pronuncia da lingua galega. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega, http://ilg.usc.es/pronuncia [consulta: 22/3/2017].
  • Regueira, Xosé Luis (2013): “Estándar oral e modelos de lingua”, A letra miúda. Revista de sociolingüística para o ensino 2, http://coordinadoraendl.org/aletramiuda/index.php?art=art2_n2.html [consulta: 28/2/2018].
  • Rei-Doval, Gabriel (2013): “Purismo e control normativo na lingua galega: análise crítica dunha proposta actual”, en E. Gugenberger, H. Monteagudo e G. Rei-Doval (eds.). Contacto de linguas, hibrididade, cambio: contextos, procesos e consecuencias. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, pp. 259-286.
  • Rojo, Guillermo (2004): “El español de Galicia”, en R. Cano (coord.), Historia de la lengua española. Barcelona: Ariel, pp. 1087-1101.
  • Sánchez Rei, Xosé Manuel (ed.) (2014): Modelos de lingua e compromiso. A Coruña: Baía Edicións. Sanmartín Rei, Goretti (2009): Nos camiños do entusiasmo. Calidade da lingua e planificación. Vigo: Xerais.
  • Suárez Quintas, Soraya (2017): “‘O galego non é o ghallegho que falamos nós’: a percepción e as actitudes como condicionantes do cambio lingüístico”, en E. Fernández Rei e X. L. Regueira (eds.), Estudos sobre o cambio lingüístico no galego actual. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, pp. 187-213.
  • Valle, José del e Luis Gabriel-Stheeman (2004): “Nacionalismo, hispanismo y cultura monoglósica”, en J. del Valle e L. Gabriel-Stheeman (eds.), La batalla del idioma. Madrid / Frankfurt: Iberoamericana / Vervuert, pp. 15-34.
  • VV.AA. (2004): La calidad en el euskera: razones y objetivos de una definición necesaria. Vitoria-Gasteiz: Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco.
  • Xunta de Galicia (2015): DECRETO 86/2015, do 25 de xuño, polo que se establece o currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato na Comunidade Autónoma de Galicia, DOG 120 [consulta: 28/2/2018].