«España no ha cambiado, hemos cambiado nosotros»:el retorno de la reciente emigración andaluza

  1. Alberto Capote Lama
  2. Belén Fernández-Suárez
  3. Iria Vázquez Silva
Revista:
Documents d'anàlisi geogràfica

ISSN: 0212-1573 2014-4512

Any de publicació: 2024

Volum: 70

Número: 1

Pàgines: 5-25

Tipus: Article

DOI: 10.5565/REV/DAG.877 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAccés obert editor

Altres publicacions en: Documents d'anàlisi geogràfica

Resum

Dins un marc de lliure mobilitat, les migracions intraeuropees de joves amb estudis han estat definides com a flexibles i sense caràcter durador. Així doncs, la tornada també pot reunir aquestes mateixes característiques. L’objectiu del present article és estudiar el retorn internacional com a procés dinàmic a partir del cas de l’emigració andalusa recent. La investigació és de caràcter qualitatiu i ha estat realitzada a partir d’entrevistes a joves andalusos que van emigrar fa poc al Regne Unit i a França. Els resultats revelen que la decisió de tornar es basa en múltiples factors de caràcter personal, encara que tenir garantida una feina a Espanya n’és una condició essencial. En canvi, la decisió no està presa en base al fet de considerar que la situació hagi millorat a Espanya, sinó que els canvis estan en els joves que tornen, amb més experiència professional, coneixement d’idiomes i més segurs de si mateixos. No es descarten futures mobilitats.

Referències bibliogràfiques

  • ALAMINOS, A. y SANTACREU, O. (2010). «La emigración cualificada española en Francia y Alemania». Papers: Revista de Sociología, 95 (1), 201-2011. https://doi.org/10.5565/rev/papers/v95n1.678
  • BARTOLINI, L.; GROPAS, R. y TRIANDAFYLLIDOU, A. (2017). «Drivers of highly skilled mobility from Southern Europe: Escaping the crisis and emancipating oneself». Journal of Ethnic and Migration Studies, 43 (4), 652-673. https://doi.org/10.1080/1369183X.2016.1249048
  • BENTON, M. y PETROVIC, M. (2013). How free is free movement?: Dynamics and drivers of mobility within the European Union Dynamics and drivers of mobility. Bruselas: Migration Policy Institute Euro.
  • BYGNES, S. y ERDAL, M. B. (2017). «Liquid migration, grounded lives: Considerations about future mobility and settlement among Polish and Spanish migrants in Norway». Journal of Ethnic and Migration Studies, 40 (1), 102-118. https://doi.org/10.1080/1369183X.2016.1211004
  • CAPOTE LAMA, A. y FERNÁNDEZ SUÁREZ, B. (2021). «La Nouvelle Vague de la emigración española en Francia: Proyectos migratorios y tipos de migrantes». Revista Española de Sociología, 30 (4), a23. https://doi.org/10.22325/fes/res.2021.23
  • CAPOTE LAMA, A. y FERNÁNDEZ SUÁREZ, B. (2023). «Capital de movilidad y migraciones intraeuropeas: Jóvenes españoles en Düsseldorf (Alemania)». Revista Internacional de Sociología, 81 (2), e229. https://doi.org/10.3989/ris.2023.81.2.P22-00080
  • CARLING, J. y PETTERSEN, S. V. (2014). «Return migration intentions in the integration-transnationalism matrix». International Migration, 52 (6), 13-30. https://doi.org/10.1111/imig.12161
  • CASSARINO, J. P. (2004). «Theorising Return Migration: The Conceptual Approach to Return Migrants Revisited». International Journal on Multicultural Societies, 6 (2), 253-279.
  • CAZORLA, J. (1989). Retorno al sur. Madrid: Siglo XXI.
  • CHAVES CARRILLO, M. y BAIGORRI, A. (2021). «La migración de retorno en España: Un tema menor en el estudio de las migraciones». Aposta: Revista de Ciencias Sociales, 91, 25-46.
  • DELLA PUPPA, F.; MONTAGNA, N. y KORMAN, E. (2021). «Onward migration and intra-european mobilities: A critical and theoretical overview». International Migration, 59 (6), 16-28. https://doi.org/10.1111/imig.12815
  • DÍAZ-HERNÁNDEZ, R.; DOMÍNGUEZ-MÚJICA, J. y PARREÑO CASTELLANO, J. M. (2015). «Una aproximación a la emigración española durante la crisis económica: herramientas de estudio». Ar@cne, 19.
  • DOMÍNGUEZ-MÚJICA, J. y DÍAZ-HERNÁNDEZ, R. (2019). «The Dilemma of Returning: The Liquid Migration of Skilled Spaniards 8 years down the Economic Crisis». Can. Stud. Popul., 46, 99-119. https://doi.org/10.1007/s42650-019-00010-x
  • EGEA, C. y NIETO CALMAESTRA, J. A. (2001). «El retorno a la provincia de Jaén de emigrantes jubilados». Scripta Nova: Revista Electrónica de Geografía y Ciencias Sociales, 5 (94).
  • ELGORRIAGA, E.; IBABE, I. y ARNOSO, A. (2020a). «Intention to return of Spanish emigrant population and associated psychosocial facto». International Journal of Social Psychology, 35 (2), 413-440. https://doi.org/10.1080/02134748.2020.1732104
  • ELGORRIAGA, E.; ARNOSO, A. e IBABE, I. (2020b). «Condiciones sociolaborales e integración social de mujeres y hombres españoles en Alemania e Inglaterra». Revista Española de Investigaciones Sociológicas, 170, 55-72.
  • ENGBERSEN, G. y SNEL, E. (2014). «Liquid migration: Dynamic and fluid patterns of post-accession migration flows». En: GLORIUS, B.; GRABOWSKA-LUSINKA, I. y KUVIK, A. Mobility in transition: Migration patterns after EU enlargement. Amsterdam: Amsterdam University Press, 21-40.
  • ENRÍQUEZ, C. y MARTÍNEZ ROMERA, P. (2017). «La emigración española cualificada tras la crisis: Una comparación con la italiana, griega y portuguesa». Migraciones, 43, 117-145. https://doi.org/10.14422/mig.i43.y2017.006
  • FERNÁNDEZ ASPERILLA, A. y ALBA, S. (2020). Emigrar después de la crisis: Crecimiento económico y nueva migración. Madrid: Libros de la Catarata.
  • FLIPO, A. (2017). Génération low cost: Itinéraires de jeunes migrants intra-européens. Rennes: Presses Universitaires de Rennes.
  • GARCÍA VALVERDE, M. D. (2022). «La emigración de retorno en España en los años veinte del siglo XXI». Anuario de la Facultad de Derecho, 38, 457-477. https://doi.org/10.17398/2695-7728.38.457
  • GONZÁLEZ FERRER, A. y MORENO FUENTES, F. J. (2017). «Back to the Suitcase?: Emigration during the Great Recession in Spain». South European Society and Politics, 22 (4). https://doi.org/10.1080/13608746.2017.1413051
  • GONZÁLEZ MARTÍN, B. y PUMARES, P. (2021). «De vuelta a casa: El retorno de los jóvenes españoles desde Europa». Revista Española de Sociología, 30 (4). https://doi.org/10.22325/fes/res.2021.73
  • GUTIÉRREZ LOZANO, J. F. (2021). «Juventud andaluza y emigración a Europa: La influencia de los medios y redes digitales en la experiencia migratoria». Revista Andaluza de Antropología, 1 (20), 129-151. https://doi.org/10.12795/RAA.2021.20.07
  • HOOPER, K. y SUMPTION, M. (2016). Reaching a “Fair Deal” on Talent Emigration, Circulation, and Human Capital in Countries of Origin. Washington DC: Migration Policy Institute.
  • JANTA, H.; JEPHCOTE, C.; WILLIAMS, A. y LI, G. (2021). «Returned migrants acquisition of competences: The contingencies of space and time». Journal of Ethnic and Migration Studies, 47 (8), 1740-1757. https://doi.org/10.1080/1369183X.2019.1679408
  • KING, R. (2018). «Theorising new European youth mobilities». Population, Space and Place, 24 (1). https://doi.org/10.1002/psp.2117
  • KING, R. y CHRISTOU, A. (2011). «Of Counter-Diaspora and Reverse Transnationalism: Return mobilities to and from the ancestral homeland». Mobilities, 6 (4), 451-466. https://doi.org/10.1080/17450101.2011.603941
  • KING, R. y WILLIAMS, A. M. (2018). «Editorial introduction: New European youth mobilities». Population, Space and Place, 24 (1). https://doi.org/10.1002/psp.2121
  • KĻAVE, E. y ŠŪPULE, I. (2019). «Return Migration Process in Policy and Practice». En: KASA, R. y MIERINA, I. The Emigrant Communities of Latvia. Cham: Springer, 261-282. IMISCOE Research Series.
  • KRISJANE, Z.; APSITE-BERINA, E. y BERZINS, M. (2016). «Circularity within the EU: The return intentions of Latvian migrants». En: NADLER, R.; KOVACS, Z.; GLORIUS, B. y LANG, T. Return migration and regional development in Europe: Mobility against the stream. Londres: Palgrave Macmillan, 215-240.
  • KRISJANE, Z.; APSITE-BERUINA, E.; SECHI, G. y BERZINS, M. (2018). «Juxtaposed intra-EU youth mobility: Motivations among returnees to Latvia». Belgeo, 3. https://doi.org/10.4000/belgeo.21167
  • LABRAGA GIJÓN, O. y GARCÍA CASTAÑO, F. J. (1997). Historias de migraciones: Análisis de los discursos de emigrantes granadinos retornados de Europa. Sevilla: Laboratorio de Estudios Interculturales de la Universidad de Granada.
  • LÓPEZ TRIGAL, L. (2010). «Conceptualización y consideraciones sobre las migraciones de retorno en España». Ería: Revista Cuatrimestral de Geografía, 83, 326-330.
  • MASANET, E.; INGELLIS, A. G. y GÓMEZ-FERRI, J. (2021). «Prospects for the return of Spanish scientists in the United Kingdom during the Great Recession». The European Journal of Social Science. https://doi.org/10.1080/13511610.2021.1890550
  • MOSCOSO, D. y MOYANO, E. (2010). Condiciones de vida y expectativas de retorno de los andaluces en el extranjero. Sevilla: Junta de Andalucía. Consejería de Gobernación y Justicia.
  • NIJHOFF, K. G. y GORDANO, M. C. (2017). «Looking at intra-European mobilities through migrant types: Young Spanish and Polish migrants in London and The Hague». Innovation: The European Journal of Social Science Research, 30 (2), 182-203. https://doi.org/10.1080/13511610.2016.1192992
  • ORTEGA RIVERA, E.; DOMINGO I VALLS, A. y SABATER COLL, A. (2016). «La emigración española en tiempos de crisis y austeridad». Scripta Nova, XX (549-5).
  • PELLERIN, H. (2011). «De la migration à la mobilité: Changement de paradigme dans la gestion migratoire». Revue Européenne des Migrations Internationales, 27 (2), 57-75. https://doi.org/10.4000/remi.5435
  • PÉREZ-CARAMÉS, A. (2017). «Una nueva generación española en Alemania: Análisis de las motivaciones para la emigración bajo el manto de la crisis». Migraciones, 43, 91-116. https://doi.org/10.14422/mig.i43.y2017.005
  • PUMARES, P. (2017). «The changing migration projects of Spaniards in UK: The case of Brighton». En: GLORIUS, B. y DOMÍNGUEZ-MUJICA, J. (eds.). European Mobility in Times of Crisis: The New Context of European South-North Migration. Bielefeld: Transcript Verlag, 133-160.
  • STANEK, M. y LAFLEUR, J. M. (2017). «Emigración de españoles en la UE: Pautas, implicaciones y retos futuros». Anuario CIDOB de la Inmigración 2017, 180-203. https://doi.org/10.24241/AnuarioCIDOBInmi.2017.180
  • ŠŪPULE, I. (2021). «Intentions to stay or to return among highly skilled Latvians in the EU: Who is more likely to return?». Journal of Baltic Studies, 52 (4), 547-563. https://doi.org/10.1080/01629778.2021.1936583
  • VARRIALE, S. (2021). «The coloniality of distinction: Class, race and whiteness among post-crisis Italian migrants». The Sociological Review, 69 (2), 296-313. https://doi.org/10.1177/0038026120963483
  • VÁZQUEZ SILVA, I.; CAPOTE LAMA, A. y LÓPEZ DE LERA, D. (2021). «La nueva emigración española en Alemania y Reino Unido: Identidades migratorias en cuestión». Revista Española de Sociología, 30 (4), a24. https://doi.org/10.22325/fes/res.2021.24
  • WHITE, A. (2014). «Polish Return and Double Return Migration». Europe-Asia Studies, 66 (1), 25-49.
  • WIHTOL DE WENDEN, C. (2017). «Les européens dans les politiques européennes d’aujourd’hui». Hommes et Migrations, 1317-1318, 45-51. https://doi.org/10.4000/hommesmigrations.3869