Os sufixos nominais diminutivos -et-e / -et-a, -uc-o / -uc-a e -ech-o / -ech-a na fala de Castrelo do Val

  1. Aquilino Santiago Alonso Núñez 1
  1. 1 Universidade de Vigo
    info

    Universidade de Vigo

    Vigo, España

    ROR https://ror.org/05rdf8595

Revista:
Estudos de lingüística galega

ISSN: 1889-2566

Ano de publicación: 2017

Número: 9

Páxinas: 5-22

Tipo: Artigo

DOI: 10.15304/ELG.9.3867 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openInvestigo editor

Outras publicacións en: Estudos de lingüística galega

Resumo

Esta investigación céntrase nos sufixos nominais diminutivos -et-e / -et-a, -uc-o / -uc-a e -ech-o / -ech-a na fala galega do municipio de Castrelo do Val (Ourense) e ten en conta o resto do galego —incluídos os topónimos e os datos dalgúns corpus medievais—, o portugués e o castelán. Estes últimos datos serven de contraste coa investigación de observación participante realizada nunha fala concreta e ademais algúns deles permiten a introdución da perspectiva histórica. No estudo utilizouse un concepto dinámico da formación de palabras, que contempla tanto as palabras existentes como a dispoñibilidade que teñen os falantes para a creación de novas palabras con cada sufixo investigado. En conclusión, -et-e utilízase como diminutivo dun xeito parecido ó do galego común, -uc- existe como diminutivo residual e -ech- ten máis restricións de uso ca no galego común.

Información de financiamento

Alonso Núñez, Aquilino S. (2008): “La sufijación ver-bal, la circunfijación verbal y la sufijación verbal homogénea en el habla gallega del ayunta-miento de Castrelo do Val (Ourense, España)”, Quaderni di Semantica XXIX/2, 343-392.

Financiadores

Referencias bibliográficas

  • ALGA II = Instituto da Lingua Galega (1995): Atlas Lingüístico Galego. Vol. 2: Morfoloxía non verbal. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza.
  • Alinei, Mario (2002): “Il ruolo della motivazone nel lessico”, en Rosario Álvarez / Francisco Dubert / Xulio Sousa (eds.), Dialectoloxía e léxico. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega / Instituto da Lingua Galega, 15-28. http://consellodacultura.gal/mediateca/pubs.pdf/dialectoloxia.pdf.
  • Alinei, Mario (2008): L´Origine delle parole. Roma: Aracne.
  • Alinei, Mario / Francesco Benozzo (2008): Alguns aspectos da Teoria da Continuidad Paleolítica aplicada à região galega. Lisboa: Apenas Livros.
  • Alonso, Amado (19823): “Noción, emoción, acción y fantasía en los diminutivos”, en Amado Alonso, Estudios lingüísticos. Temas españoles. Madrid: Gredos, 161-189.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (1999): “Os sufixos nominais diminutivos -iñ-o / -iñ-a, -it-o / -it-a e -ic-o / -ic-a na fala do concello de Castrelo do Val”, Cadernos de lingua 20, 127-143. http://academia. gal/documents/10157/23708/Cadernos_20.pdf.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2000): “Os sufixos nominais diminutivos do galego actual”, Verba 27, 133-174. http://hdl.handle.net/10347/3333.
  • Alonso Núñez Aquilino S. (2004): “Aproximación á sufixación diminutiva non verbal a través dun corpus textual medieval”, en Rosario Álvarez / Antón Santamarina (eds.), (Dis)cursos da escrita. [A Coruña]: Fundación Pedro Barrié de la Maza, 9-34.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2007): “O xénero do substantivo na fala do concello ourensán de Castrelo do Val”, Verba 34, 311-331. http://hdl.handle. net/10347/3478.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2008): “La sufijación verbal, la circunfijación verbal y la sufijación verbal homogénea en el habla gallega del ayuntamiento de Castrelo do Val (Ourense, España)”, Quaderni di Semantica XXIX/2, 343-392.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2010): “Las consonantes fricativas y el rotacismo en un habla gallega”, Quaderni di Semantica XXXI/1, 113-130.
  • Alonso Núñez, Aquilino S. (2012): “El bloque central de Fernández Rei y el habla gallega del ayuntamiento de Castrelo do Val (Ourense, España)”, Quaderni di Semantica XXXIII, 1, 155-182.
  • Allen, Joseph H. D. (1941): “Portuguese Word-Formation with Suffixes”, Language 17/2, 3-143.
  • Álvarez, Rosario (2002): “Gramática contrastiva do portugués e o galego: o diminutivo”, en Luis Iglesias Rábade / Susana Doval Suárez (eds.), Studies in contrastive linguistics: proceedings of the 2nd International Contrastive Linguistics Conference, Santiago de Compostela, October, 2001. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 91-107.
  • Álvarez, Rosario (2012): “Variación e mudanza na morfoloxía do diminutivo: apuntamentos a partir da comparación entre galego e português brasileiro”, en Xoán Carlos Lagares / Henrique Monteagudo (eds.), Galego e português brasileiro: história, variação e mudança. Niterói: EDUFF, 129-155.
  • Álvarez, Rosario / Henrique Monteagudo / Xosé Luís Regueira (1986): Gramática galega. Vigo: Galaxia.
  • Álvarez, Rosario / Xosé Xove (2002): Gramática da lingua galega. Vigo: Galaxia.
  • Bachrach, Asaf / Michael Wagner (2005): “The Prosody of Adjunction vs. Complementation: The case of Diminutives in Brazilian Portuguese”. Montreal-Ottawa-Toronto (MOT) Phonology Workshop, MacGill University, Feb 12 2005.
  • Ballester, Xaverio (2014): “Recéltica Gallaecia”, en Os Celtas da Europa Atlântica. Actas do III Congresso Internacional sobre a cultura celta (15-17 de abril 2011). Narom: Instituto Galego de Estudos Célticos, 209-229.
  • Barbosa, Sílvia Pais (2010): Vocalismo átono e os sufixos -inhe -zinh-: um estudo de juízos de aceitabilidade em falantes do Português Europeu. Universidade de Lisboa. Tese de mestrado. http:// repositorio.ul.pt/bitstream/10451/1934/1/ ulfl072335_tm.pdf.
  • Bisol, Leda (2010): “O diminutivo e suas demandas”, DELTA [online] 26/1, 58-85. http://www.scielo. br/pdf/delta/v26n1/03.pdf.
  • Blánquez, Agustín (19825): Diccionario latino-español. Barcelona: Ramón Sopena.
  • Bosque, Ignacio (1989): Las categorías gramaticales. Relaciones y diferencias. Madrid: Síntesis.
  • Boullón Agrelo, Ana Isabel (1992): “Substantivo e adxectivo”, en Rosario Álvarez (coord.), Estudios dedicados a Celso Emilio Ferreiro, vol. 1. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 53-86.
  • Boyd-Bowman, Peter (1955): “Cómo obra la fonética infantil en la formación de los hipocorísticos”, Nueva Revista de Filología Hispánica 9, 337-366.
  • Caprini, Rita (2001): Nomi propri. Alessandria: Edizioni dell’Orso.
  • Catalán, Diego (1989): “La toponimia del diminutivo y la re-romanización de Hispania”, en Diego Catalán, Las lenguas circunvecinas del castellano. Madrid: Paraninfo, 248-253.
  • Costas González, Xosé Henrique (2016a): Os xentilicios de Galicia e dos outros territorios de lingua galega. Vigo: Universidade de Vigo.
  • Costas González, Xosé Henrique [2016b]: “O sufixo -icho / a, caracterizador da microtoponimia galega de Zamora”, Verba (no prelo).
  • Cunha, Celso / Luís Filipe Lindley Cintra (19918): Nova gramática do português contemporâneo. Lisboa: João Sá da Costa.
  • DdD = Santamarina, Antón (2006-2009): Dicionario de Dicionarios. Santiago de Compostela: Instituto da Lingua Galega. http://sli.uvigo.es/ddd/ index.html [23/12/2016].
  • Demonte, Violeta (1999): “El adjetivo: clases y usos. La posición del adjetivo en el sintagma nominal”, en Ignacio Bosque / Violeta Demonte (dirs.), Gramática descriptiva de la lengua española, 3 vols. Madrid: Espasa, 129-215.
  • Dixon, Robert Malcolm W. (1977): “Where Have All the Adjectives Gone?”, Studies in Language 1/1, 19-80.
  • Dressler, Wolfgang U. / Lavinia Merlini Barbaresi (2004): Morphopragmatics. diminutives and intensifiers in Italian. Berlin / New York: Mouton de Gruyter.
  • Eco, Umberto (1998): Semiótica y filosofía del lenguaje. Barcelona: Lumen.
  • Ernout, Alfred (1954): Aspects du vocabulaire latin. Paris: Klincksieck.
  • Fernández Ramírez, Salvador (1986): La derivación nominal (ordenado, anotado y dispuesto para la imprenta por Ignacio Bosque). Madrid: Real Academia Española (Anejo XL del Boletín de la Real Academia Española).
  • Fernández Rei, Francisco (1990): Dialectoloxía da lingua galega. Vigo: Xerais.
  • Ferreiro, Manuel (1997): Gramática histórica galega II. Lexicoloxía. Santiago de Compostela: Laiovento.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (1996): Os diminutivos en galego. Vigo: A Nosa Terra.
  • Freixeiro Mato, Xosé Ramón (2014): “Vós sodes mui fraqueliña molher. Sobre a sufixación apreciativa na poesía trobadoresca profana”, en Leticia Eirín García / Xoán López Viñas (eds.), Lingua, texto, diacronía. Estudos de lingüística histórica. A Coruña: Áreas de Filoloxías Galega e Portuguesa / Departamento de Galego-Portugués, Francés e Lingüística, 197-225.
  • García de Diego, Vicente (1984): Elementos de gramática histórica gallega (Fonética-Morfología) 1909. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela (Anexo 23 de Verba).
  • García González, Constantino (1985): Glosario de voces galegas de hoxe. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela (Anexo 27 de Verba).
  • García López, David / Ricardo Boyano (2001): “Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 3. Santa Cruz d’Abranes (con notas sobre el machuecu curixegu)”, Lletres Asturianes 79, 63-84.
  • González Fernández, Isabel (1978): Sufijos nominales en el gallego actual. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela (Anexo 11 de Verba).
  • González Ollé, Fernando (1962): Los sufijos diminutivos en castellano medieval. Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas (Anejo LXXV de la Revista de Filología Española).
  • González Seoane, Ernesto Xosé (1999): “A derivación verbal isocategorial en galego”, en Rosario Álvarez / Dolores Vilavedra (coords.), Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero, tomo II. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, 65-81.
  • Gordón Peral, María Dolores (2001): “Las fuentes de documentación toponímica. El Catastro del Marqués de la Ensenada y su interés lingüístico”, en Elena Méndez / Josefa Mendoza / Yolanda Congosto (eds.), Indagaciones sobre la lengua. Estudios de filología y lingüística españolas en memoria de Emilio Alarcos. Sevilla: Universidad de Sevilla, 437-454.
  • Gordón Peral, María Dolores (2002): “Sobre la significación del diminutivo en toponimia”, en María Teresa Echenique / Juan Pedro Sánchez Méndez (coords.), Actas del V Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española, tomo II. Madrid: Gredos, 1505-1517.
  • Guimarães, Maximiliano / Gesoel Mendes (2010): “Hipotetizandinho acerca do caráter infixal do morfema de diminutivo em PB”. Tardes de Lingüística na USP, Universidade de São Paulo. http://linguistica.fflch.usp.br/sites/linguistica. fflch.usp.br/files/Max-handout-27-05.pdf.
  • Hakamies, Reino (1951): Étude sur l’origine et l’évolution du diminutif latin et sa survie dans les langues romanes. Helsinki: Pekka Katara.
  • Hanssen, Federico (1913): Gramática histórica de la lengua castellana. Halle: Niemeyer.
  • Hasselrot, Bengt (1957): Études sur la formation diminutive dans les langues romanes. Uppsala: Lundequistska.
  • Huber, Joseph (1986): Gramática do português antigo. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian.
  • Hutchinson, Amélia P. / Janet Lloyd (1996): Portuguese: An Essential Grammar. London / New York: Routledge.
  • Lapa, Manuel Rodrigues (19702): “Vocabulário Galego-Português”, en Manuel Rodrigues Lapa (ed.), Cantigas d´escarnho e mal dizer dos cancioneiros medievais galego-portugueses. Vigo: Galaxia, 1-111.
  • Lázaro Mora, Fernando A. (1977): “Morfología de los sufijos diminutivos -ito(a), -ico(a), -illo(a)”, Verba 4, 115-127.
  • Lee, Seung Hwa (2000): “Sobre a formação de diminutivo do português brasileiro”, en Eberhard Gärtner / Christine Hundt / Axel Schönberger (eds.), Estudos de gramática portuguesa (II). Frankfurt am Main: TFM, 269-279. http://www. ai.mit.edu/projects/dm/bp/lee-diminutives.pdf.
  • López Gregoris, Rosario (2005): “El uso del diminutivo en el lenguaje técnico latino”, Revista de estudios latinos: ReLat 5, 75-96.
  • Lorenzo, Ramón (1977): La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla (s. XIV). Vol. 2: Glosario. Ourense: Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijoo”.
  • Mel’čuk, , Igor A. (1982): Towards a language of linguistics. A system of formal notions for theoretical morphology. Munich: Wilhelm Fink Verlag.
  • Merlini Barbaresi, Lavinia (2004): “Alterazione”, en Maria Grossman / Franz Rainer (coord.), La formazione delle parole in italiano. Tübingen: Max Niemeyer, 264-292.
  • Mettmann, Walter (1981): Afonso X, O Sabio: Cantigas de Santa Maria, 2 vols. Vigo: Xerais. [Glosario, 423-752].
  • Monterrubio Prieto, Juan Miguel (1990): “La disminución léxica ¿un concepto exclusivamente nominal?”, Verba 17, 77-92. http://hdl.handle. net/10347/3075.
  • Moreno, Cláudio (1997): Morfologia nominal do português: um estudo de fonologia lexical. Pontifícia Universidade Católica do Rio Grande do Sul. Tese de doutoramento. http://wp.clicrbs.com. br/sualingua/files/Tese-Moreno.pdf.
  • Moreno Cabrera, Juan Carlos (1991): Curso Universitario de Lingüística General. Tomo I: Teoría de la gramática y sintaxis general. Madrid: Síntesis.
  • Náñez, Emilio (1973): El diminutivo. Historia y funciones en el español clásico y moderno. Madrid: Gredos.
  • Nunes, José Joaquim (19453): Compêndio de gramática histórica portuguesa. Fonética, Morfologia. Lisboa: Livraria Clássica Ed.
  • Pena, Jesús (1990): “Sobre los modelos de descripción en morfología”, Verba 17, 5-75.
  • Pena, Jesús (1991): “La palabra: estructura y procesos morfológicos”, Verba 18, 69-128.
  • Pena, Jesús (1993): “La formación de verbos en español: la sufijación verbal”, en Soledad Varela Ortega (ed.), La formación de palabras. Madrid: Taurus, 217-281.
  • Penny, Ralph (1978): Estudio estructural del habla de Tudanca. Tübingen: Niemeyer (Zeitschrift für romanische Philologie Beiheft 167).
  • Penny, Ralph (1998): Gramática histórica del español. Barcelona: Ariel, 1ª reimpresión.
  • Pharies, David (2002): Diccionario etimológico de los sufijos españoles. Madrid: Gredos.
  • PTG = Proxecto Toponimia de Galicia. http://toponimia.xunta.es/ [23/12/2016].
  • Regueira, Xosé Luís (1989): A fala do norte da Terra Cha. Estudio descritivo. Universidade de Santiago de Compostela. Tese de doutoramento inédita.
  • Rio-Torto, Graça (1993): Formação de palavras em português. Aspectos da construção de avaliativos. Universidade de Coimbra. Dissertação de Doutoramento inédita. http://hdl.handle. net/10316/24452.
  • Rio-Torto, Graça (20162): “Formação de avaliativos”, en Graça Rio-Torto (coord.), Gramática derivacional do português. Coimbra: Universidade de Coimbra, 357-389. http/dx.doi. org/10.14195/978-989-26-0864-8.
  • Rodríguez González, Eladio (1958, 1960 e 1961): Diccionario enciclopédico gallego-castellano. I, A-CH, II, D-M, III, P-Z. Vigo: Galaxia.
  • Romero Gualda, María Victoria (1989): El nombre: sustantivo y adjetivo. Madrid: Arco-Libros.
  • Saco y Arce, Juan Antonio (1868): Gramática gallega. Lugo: Soto Freire.
  • Said Ali, Manuel de (197110): Gramática Histórica da Língua Portuguêsa: Rio de Janeiro: Livraria Acadêmica.
  • Santamarina, Antonio (1973): El habla del Valle del Suarna. Universidade de Santiago de Compostela. Tese de doutoramento inédita.
  • Scalise, Sergio (1987): Morfología generativa. Madrid: Alianza Editorial.
  • Skorge, Sílvia (1956-1957): “Os sufixos diminutivos em português”, Boletim de Filologia 16, 50-90 e 222-305.
  • Taboada, Manuel (1988): Léxico de la comarca de Verín. Ourense: Museo Arqueológico Provincial (Anexo 14 de Boletín Auriense).
  • Tato, Fernando R. (1994): O Libro de notas de Álvaro Pérez, notario da terra de Rianxo e Postmarcos (século XV). Universidade de Santiago de Compostela. Tese de Doutoramento. Reprod.: Microficha. Santiago: Universidade de Santiago de Compostela, 1995.
  • Teixeira, Taize Winkelmann (2008): A forma e o uso dos sufixos -inho e -zinho em variedades do português do Sul do Brasil. Universidade Federal do Rio Grande do Sul. Dissertação de Mestrado. http://www.ufrgs.br/ppgletras/defesas/2008/ Taize_Winkelmann_Teixeira.pdf.
  • Varela Ortega, Soledad (1990): Fundamentos de morfología. Madrid: Síntesis.
  • Vasconcelos, Carolina Michaëlis de (1946): Lições de Filologia portuguesa, seguidas das Lições Práticas de Português Arcaico. Lisboa: Dinalivro.
  • Vasconcelos, Carolina Michaëlis de (1990): “Glossário do Cancioneiro da Ajuda”, en Carolina Michaëlis de Vasconcelos, Cancioneiro da Ajuda, vol. I. Lisboa: Imprensa Nacional / Casa da Moeda.
  • Villalva, Alina (2000): Estruturas Morfológicas. Unidades e Hierarquias nas Palavras do Português. Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian / FCT.
  • Zuluaga Ospina, Alberto (1970): “Las funciones del diminutivo en español”, Thesaurus 25/1, 23-48.