Os actuais subsistemas de sibilantes nas falas do val do río Ellas ou de Xálima e as dificultades para a súa normativización conxunta

  1. Xosé Henrique Costas González
Revista:
Limite: Revista de Estudios Portugueses y de la Lusofonía

ISSN: 1888-4067 2253-7929

Ano de publicación: 2017

Número: 11

Páxinas: 109-132

Tipo: Artigo

Outras publicacións en: Limite: Revista de Estudios Portugueses y de la Lusofonía

Resumo

En el valle del río Erjas (noroeste de Cáceres) hay dos subsistemas de sonidos sibilantes: el subsistema del dialecto de Valverdeiro, sin fonemas sonoros, y el subsistema de los dialectos de Mañego - Lagarteiro, con fonemas y alófonos con voz. Este artículo describe los fonemas y sonidos sibilantes existentes en los dos subsistemas y analiza la posibilidad de usar grafemas similares para una escritura unificada entre tres variedades dialectales.

Referencias bibliográficas

  • A Nosa Fala (2015): Asociación A Nosa Fala, Proposta de Ortografía de A Fala. A disposición en http://www.anosafala.com/wp.
  • Borges, (2000): Borges, Júlio António, Linguagem popular do Concelho de Figueira de Castelo Rodrigo, Póvoa de Varzim [edición do autor].
  • Borrego (1983): Julio Borrego Nieto, Norma y dialecto en el sayagués actual, Salamanca, USAL.
  • Brissos (2012): Fernando Brissos, Linguagem do Sueste da Beira no Tempo e no Espaço, Lisboa, CLUL.
  • Buescu (1984): M.L. Carvalhão Buescu, Monsanto. Etnografia e linguagem, Lisboa, Presença.
  • Carballo Calero (1979): Ricardo Carballo Calero, Gramática elemental del gallego común, Vigo, Galaxia (7ª edición).
  • Carrasco (1996 e 1997): Juan María Carrasco González, “Hablas y dialectos portugueses o galaico-portugueses en Extremadura. Parte I: Grupos dialectales. Clasificación de las hablas de Jálama”, Anuario de Estudios Filológicos, Universidad de Extremadura 19 (1996), pp. 135-148, y “Parte II y última: Otras hablas fronterizas. Conclusiones”, Anuario de Estudios Filológicos 20 (1997), pp. 61-79.
  • Cintra (1959): Luis Filipe Lindley Cintra, A linguagem dos foros de Castelo Rodrigo. Seu confronto com a dos foros de Alfaiates, Castelo Bom, Castelo Melhor, Coria, Cáceres e Usagre. Contribuição para o estudo do leonês e do galego-português do século XIII, Lisboa, Centro de Estudos Filológicos.
  • Cintra (1974): Luis Filipe Lindley Cintra, “A linguagem dos foros e o galego-português de Xalma”, en Boléo, M. de Paiva, Estudos de linguística portuguesa e românica I, Coimbra, Faculdade de Letras, pp. 508-537.
  • Cintra (1983): Luis Filipe Lindley Cintra, “Nova Proposta de Classificação dos Dialectos Galego-Portugueses”, en Estudos de Dialectologia Portuguesa, Lisboa, Sá da Costa.
  • Costas (1994): Xosé-Henrique Costas González, Aproximación diacrónica e sincrónica ó estudio das sibilantes en galego, tese de doutoramento [inédita], Facultade de Filoloxía da Universidade de Santiago de Compostela.
  • Costas (1998): Xosé-Henrique Costas González, “Os subsistemas de sibilantes no galego do Val do río Ellas”, en Dieter Kremer (ed.), Homenaxe a Ramón Lorenzo, vol. II, Santiago, USC, pp. 581-590.
  • Costas (1999a): Xosé-Henrique Costas González, “Unha vé había un rapá comendo unha nò: o microsubsistema C do subsistema sibilante thetaísta do galego”, en R. Álvarez e D. Vilavedra (eds.), Cinguidos por unha arela común: homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero, Santiago, USC, pp. 325-330.
  • Costas (1999b): Xosé-Henrique Costas González, “Ás voltas co enxordecemento das sibilantes en galego”, en Actas do XIV Encontro Nacional da Associação Portuguesa de Linguística, Universidade de Aveiro, 28-30/09/1998, vol. I, pp. 433-445.
  • Costas (2013): Xosé-Henrique Costas González, O valego: as falas de orixe galega do Val do Río Ellas (Cáceres), Vigo, Edicións Xerais.
  • Costas (2016a): Xosé-Henrique Costas González (coord.), “O galego no val do Ellas”, suplemento especial “A Fondo” do semanario Sermos Galiza, nº 133, de 25/02/2016 [con artigos do Grupo Xálima, Asociación A Nosa Fala e varios especialistas no tema]. A disposición en http://www.sermosgaliza.gal/articulo/social/fondo-galego-noval-do-ellas /20160225145 132045271.html [último acceso o 16/01/2017].
  • Costas (2016b): Xosé-Henrique Costas González, Algunhas ideas nas vosas falas, Santiago de Compostela, Edicións Positivas.
  • Costas (2016c): Xosé-Henrique Costas González, “A dialectoloxía valega na lingüística histórica galega”, en Rodríguez Guerra, A. (ed.), Lingüística histórica e dialectoloxía: coordenadas do cambio lingüístico, Vigo, Universidade de Vigo, pp. 55-64.
  • Cruz (2013): M.ª Luisa Segura da Cruz, “Variedades Dialectais do Português Europeu”, in Gramática do Português, vol.I, Lisboa: Fundação Calouste Gulbenkian, pp. 85-142.
  • Espinosa (1935): Aurelio Espinosa, Arcaísmos dialectales. La conservación de ‘s’ y ‘z’ sonoras en Cáceres y Salamanca, Madrid, Anexo 19 da Revista de Filología Española.
  • Fernández Rei (1990): Francisco Fernández Rei, Dialectoloxía da lingua galega. Vigo, Edicións Xerais.
  • Frades (2004): Domingo Frades Gaspar, Vamus a falal, Coria [autoedición].
  • Frades (2015): Domingo Frades Gaspar, O Novu Testamentu, Madrid, Sociedad Bíblica de España.
  • Frago (1985): Juan Antonio Frago Gracia, “De los modelos medievales /s, z/ al interdental fricativo /θ/ del español moderno”, en Homenaje a Manuel Alvar López, vol.II, pp. 53- 74.
  • Frías (2010): Xavier Frías Conde, El habla de Sanabria, Editorial Académica Española.
  • García & Boyano (1999), David García López e Ricardo Boyano Andrés, (1999), “Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 1. Mombuéi”, en Lletres Asturianes, 70, pp. 15-24.
  • García & Boyano (2000): David García López e Ricardo Boyano Andrés, “Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 2. San Ciprián de Senabria (con notas sobre el habla charra)”, en Lletres Asturianes, 73, pp. 23-39.
  • García & Boyano (2002): David García López e Ricardo Boyano Andrés, “Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 3. Santa Cruz d’ Abranes (con notas sobre el machuecu curixegu)”, en Lletres Asturianes, 79, pp. 63-84.
  • González (1986): Manuel González González, “Subsistemas de sibilantes do galego actual”, en Actes du XVIII CILPhR, Trier, t. III, Tübingen, 1991, pp. 531-548.
  • González Salgado (2003): José Antonio González Salgado, Cartografía lingüística de Extremadura [a disposición en www.geolectos.com, última consulta o 16/01/2017].
  • González Salgado (2005): José Antonio González Salgado, Vocabulario tradicional de Extremadura. Léxico de la agricultura y la ganadería, Mérida, Editora Regional de Extremadura.
  • Grupo Xálima (2015): Grupo Xálima: Corredera Plaza, Antonio; Sanches Maragoto, Eduardo; Martín Galindo, José Luis, Criterios para oriental a ortografía da língua do Val de Xálima. A disposición en http://pgl.gal/wpcontent/uploads/2015/08/Crit%C3% A9rios-para-orientar-aortografia-do-xalimego.pdf [último acceso 16/01/2017].
  • Iglesias Ovejero (1982): Ángel Iglesias Ovejero, El habla del Rebollar. Descripción, Salamanca, Diputación de Salamanca.
  • Llorente (1947): Julio Llorente Maldonado, Estudio sobre el habla de la Ribera, Madrid, CSIC.
  • Maia (1986): Clarinda de Azevedo Maia, História do GalegoPortuguês. Estudo Linguístico da Galiza e do Noroeste de Portugal desde o Século XIII ao Século XVI, Coimbra, INIC.
  • Manso (2016): Ana Alicia Manso Flores, “Enquisa recente no IES Val de Xálima”, en Sermos Galiza, nº 133 (25/02/2016), no caderno de análise “A Fondo”, especial “O galego no Val do Ellas”.
  • Maragoto (2012): Eduardo Sanches Maragoto, “As falas das Elhas, Valverde e Sam Martinho (Cáceres): origem galega ou portuguesa? Apontamentos críticos à tese histórica da repovoaçom galega”, Murguía: revista galega de historia, 25, pp. 93-100.
  • Marcos (1996): Germán Marcos García, Singular habla del Noroeste Extremeño: A Fala. A disposición en http://bibliotecavirtualsierradegata.blogspot.com.es/2011/06/ singular-habla-del-noroeste-extremeno.html [última consulta o 16/01/2017].
  • Marcos (2005): Germán Marcos García, El habla de VillamielTrevejo. A disposición en https://es.scribd.com/doc/36124718/El-habla-de-Villamiel-yTrevejo-por-German-Marcos [última consulta o 16/01/2017].
  • Martín Galindo (1993): José Luís Martín Galindo, “Apuntes sociohistóricos sobre a Fala do Val de Xãlima”, separata de Alcántara. Revista de Estudios Cacereños, nº 30, pp. 123-147.
  • Mateus (1975): Maria Helena Mira Mateus. Aspectos da Fonologia Portuguesa, Lisboa, Centro de Estudos Filológicos.
  • Nunes (1975): José Joaquim Nunes, Compêndio de Gramática Histórica Portuguesa, Lisboa, Livraria Clássica Editora (8ª edição).
  • Ramallo (2011): Fernando Ramallo Fernández, “O enclave lingüístico de Xálima: unha análise sociolingüística”, en Estudos de Lingüística Galega, nº 3, pp.111-135. A disposición en http://www.usc.es/revistas/index.php/elg/article/view/ [última consulta o 16/01/2017].
  • Severino López (1992): Severino López Fernández, Topónimus das Ellas y rimas en lagarteiru, Salamanca [autoedición].
  • Silva (1991): Rosa Virgínia Mattos e Silva, O Português Arcaico. Fonologia, São Paulo – Baia, Contexto – UFBA.
  • Teyssier (1982): Paul Teyssier, História da Língua Portuguesa, Lisboa, Martins Fontes.
  • Torreblanca (1983): Máximo Torreblanca, “Las sibilantes sonoras del Oeste de España: ¿arcaísmos o innovaciones fonéticas?”, Revista de Filología Románica, I, pp. 61-108.
  • Vasconcelos (1927): José Leite de Vasconcelos, “Linguagem de San Martín de Trevejo”, Revista Lusitana, XXVI, pp. 247-259.
  • Vasconcelos (1929): José Leite de Vasconcelos, Opúsculos, vol. IV – Filologia (Parte II), Coimbra, Imprensa da Universidade.
  • Viudas (1982): Antonio Viudas Camarasa, “Un habla de transición: El dialecto de San Martín de Trevejo”, Lletres Asturianes, 4, pp. 55-71.
  • Williams (1975): Edwin B. Williams, Do Latim ao Português. Fonologia e Morfologia Históricas da Língua Portuguesa, Rio de Janeiro, Tempo Brasileiro (3ª edição).