Un achegamento ás relacións humanimais na literatura galega

  1. Acuña Trabazo, Ana 1
  1. 1 Universidade de Vigo, Departamento de Filoloxía Galega e Latina.
Revista:
Madrygal: Revista de estudios gallegos

ISSN: 1138-9664

Ano de publicación: 2021

Número: 24

Páxinas: 15-32

Tipo: Artigo

DOI: 10.5209/MADR.80231 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Madrygal: Revista de estudios gallegos

Resumo

This article aims to be an approach to the relationship between human and non-human animals in different authors and works of Galician literature from an ecocritical pespective. Through the texts the separation between human and non-human animals is exemplified in contexts marked by domination, the human-animal interconnection is illustrated, and finally the plurisensory of the non-human animal is shown. Essays with real oral testimonies are also added that focus on zoe bio separation in situations of extreme violence.

Referencias bibliográficas

  • Acuña, Ana (1999): “O concepto e a imaxe da poesía máxico-ritual”, en Rosario Álvarez e Dolores Vilave¬dra (eds.): Cinguidos por unha arela común. Homenaxe ó profesor Xesús Alonso Montero. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, t. 2, pp. 23-40.
  • Acuña, Ana e Olivia Rodríguez (2018): “Ecocrítica do movemento cultural arredor de Urbano Lugrís”, en XII Congreso Internacional da AIEG. Novos horizontes para unha Galicia global. Redes. Territorio. Memoria. Madrid: Universidad Complutense de Madrid, inédito.
  • Alinei, Mario (1983): “Lo scricciolo ed altri animali magici in Italia: da «parole e cose» a «strutture di cose e di parole»”, en C. Angelet, L. Melis, F. J. Mertens e F. Musarra (eds.): Langue, dialecte, littérature. Études romanes à la mémoire de Hugo Plomteux. Leuven: Leuven University Press, pp. 21-33.
  • Alonso Girgado (1990 [1989]): Antoloxía do conto galego. Século XX. Vigo: Galaxia.
  • Álvarez Castro, Xosé (2013): Pontevedra nos anos do medo. Vigo: Xerais.
  • Arendt, Hannah (2006 [1969]): Sobre la violencia. Madrid: Alianza editorial.
  • Baceiredo, Rebeca (2019): Animais de estimação e bestas de companhia. Santiago de Compostela: Através.
  • Berger, John (1980): Mirar. Barcelona: Gustavo Gili.
  • Birkhead, Tim (2019): Los sentidos de las aves. Qué se siente al ser un pájaro. Madrid: Capitán Swing Libros.
  • Braidotti, Rossi (2016): “Catro teses verbo do feminismo posthumano”, Grial 54/211, pp. 141-155.
  • Brito, Nuno (2021): “Um encontro com o outro absoluto: Uma leitura de O animal que logo sou de Jacques Derrida”, Dobra 7, 11 pp.
  • Butler, Judith (2010): Marcos de guerra. Las vidas lloradas. Madrid: Espasa Libros.
  • Caamaño, Adolfo (2019): Matar o heroe. Vigo: Galaxia.
  • Cabana, Ana (2019): “Os incendios forestais e a variable xénero: estereotipos de ida e volta”, en Proxecto Batefogo (coord.): Árbores que non arden. Vigo: Catroventos, pp. 15-28.
  • Castro, Francisco (2013): “A corda que aforca o mundo (Historia case real)”, en IES Manuel García Barros: Pedigree. A Estrada: Concello da Estrada, pp. 15-22.
  • Cooke, Lucy (2019): La inesperada verdad sobre los animales. Barcelona: Anagrama.
  • Diéguez, Lois (2013): “Como homes”, en IES Manuel García Barros: Pedigree. A Estrada: Concello da Estrada, pp. 23-25.
  • Docampo, Xabier P. (2005): “Que vén o lobo!”, en Escrita contemporánea. M. Actas das II Xornadas de Literatura Oral. O mito que fascina: do lobo do lobishome. A Coruña: Asociación de Escritoras e Escri¬tores en Lingua Galega, pp. 13-24.
  • Eiré, Alfonso (2000): Eu tamén fun coas vacas. A Coruña: Espiral Maior.
  • Eiré, Alfonso (2018): Memorias dunha vaca marela. A Coruña: Hércules Ediciones.
  • Horta, Óscar (2018): Na defensa dos animais. Rianxo: Axóuxere.
  • Escartín Gual, Montserrat (2011): “Sentados frente al espejo: el alma de los animales en Unamuno y Coet¬zee”, en Jimena Rodríguez Carreño (ed.): Animales no humanos entre animales humanos. Madrid: Plaza y Valdés, pp. 155-189.
  • Flores de la Flor, Mª Alejandra (2011): “Los monstruos híbridos en la Edad Moderna”, en Arturo Morgado García e José Joaquín Rodríguez Moreno (eds.): Los animales en la historia y en la cultura. Cádiz: Editorial UCA, pp. 143-152.
  • Flys Junquera, C.; José Manuel Marrero Henríquez e Julia Barella Vigal (2010): “Ecocríticas: el lugar y la naturaleza como categorías de análisis literario”, en Carmen Flys Junquera, José Manuel Marrero Hen-ríquez e Julia Barella Vigal (eds.): Ecocríticas. Literatura y medio ambiente. Madrid: Iberoamericana/ Vervuert, pp. 15-25.
  • Flys Junquera, Carmen (2018): “En el principio era la palabra: la palabra y la creación de imaginarios ecológicos”, en José Albelda, José María Parreño e J. M. Marrero Henríquez (coords.): Humanidades ambientales. Pensamiento, arte y relatos para el siglo de la gran prueba. Madrid: Catarata, pp. 182-200.
  • Fole, Ánxel (1981): “O marco”, en Claudio Rodríguez Fer: A Galicia misteriosa de Ánxel Fole. Sada: Edi¬ciós do Castro, pp. 63-66.
  • Fole, Ánxel (1991): Contos da néboa. Vigo: Galaxia.
  • Franco Grande, Xosé Luís (2013): “O neno e o pónei”, en IES Manuel García Barros: Pedigree. A Estrada: Concello da Estrada, pp. 35-40.
  • Garrosa Gude, José Luís (2005): “Unha inquietante presenza: lobos e lobishomes no imaxinario galego e universal”, en Escrita contemporánea. M. Actas das II Xornadas de Literatura Oral. O mito que fascina: do lobo do lobishome. A Coruña: Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, pp. 113-143.
  • Gifford, Terry (2018): “Del medio rural al medioambiente: la escritura británica de la naturaleza en prosa de no ficción”, en Margarita Carretero González e José Marchena Domínguez (eds.): Representaciones culturales de la naturaleza alterhumana. Aproximaciones desde la ecocrítica y los estudios filosóficos y sociales. Cádiz: Editorial UCA, pp. 363-379.
  • Glotfelty, Cheryll (2010): “Los estudios literarios en la era de la crisis medioambiental”, en Carmen Flys Junquera, José Manuel Marrero Henríquez e Julia Barella Vigal (eds.): Ecocríticas. Literatura y medio ambiente. Madrid: Iberoamericana/Vervuert, pp. 49-65.
  • Gomes Bastos, Lucas (2021): “De humanos animais e animais humanos: Gregor Samsa e Pedro Vermelho”, Dobra 7, 11 pp.
  • González Torres, Yolotl (2018): “La fauna en el pensamiento mesoamericano”, en Margarita Carretero González e José Marchena Domínguez (eds.): Representaciones culturales de la naturaleza alterhuma¬na. Aproximaciones desde la ecocrítica y los estudios filosóficos y sociales. Cádiz: Editorial UCA, pp. 131-161.
  • Guida, Ângela (2021): “O vis-à-vis com o animal que logo somos: entre linhas, versos e tintas”, Dobra 7, 12 pp.
  • Iglesias, Xosé (2014): Tranfusión oceánica. Malpica: Caldeirón.
  • Iglesias, Xosé (2016): A relixión do mar. Gondomar: Instituto de Estudos Miñoráns.
  • Kailo, Kaarina (2015): “Del patriarcado como sistema alquímico a la alternativa: el imaginario del don”, en Alicia H. Puleo (ed.): Ecología y género en diálogo interdisciplinar. Madrid: Plaza y Valdés editores, pp. 359-373.
  • Levi, Primo (2015 [1987]): Trilogía de Auschwitz. Barcelona: Península.
  • Lueiro Rey, Manuel (2003 [1982]): O sol na crista do galo (Edición de Ramón Nicolás). Vigo: Xerais.
  • Maciel, Maria Esther (2021): “Literatura e subjectividade animal”, Dobra 7, 11 pp.
  • Marco, Aurora (2011): Mulleres na guerrilla antifranquista galega. Ames: Laiovento.
  • Martín, Paco (2000 [1992]): Historias para ler á noite. Vigo: Galaxia.
  • Méndez Ferrín (1987 [1971]): Retorno a Tagen Ata. Vigo: Xerais.
  • Méndez Ferrín (1994a [1958]): Percival e outras historias. Vigo: Xerais.
  • Méndez Ferrín(1994b): Estirpe. Vigo: Xerais.
  • Méndez Ferrín (1999 [1991]): Arraianos. Vigo: Xerais.
  • Méndez Ferrín (2004 [1980]): Crónica de nós. Vigo: Xerais.
  • Morgado García, Arturo (2015): La imagen del mundo animal en la España Moderna. Cádiz: Editorial UCA.
  • Morpurgo, Michael (2012): Caballo de batalla. Barcelona: Noguer.
  • Murado, Miguel Anxo (2000 [1995]): Ruído. Relatos de guerra. Vigo: Galaxia.
  • Neira Vilas, Xosé (1979 [1961]): Memorias dun neno labrego. Sada: Ediciós do Castro.
  • Nganang, Patrice (2010): Tiempo de perro. Crónica animal. Barcelona: El Aleph.
  • Orsanic, Lucía (2018): “Imágenes caninas medievales. Textos y contextos”, en Margarita Carretero Gon¬zález e José Marchena Domínguez (eds.): Representaciones culturales de la naturaleza alterhumana. Aproximaciones desde la ecocrítica y los estudios filosóficos y sociales. Cádiz: Editorial UCA, pp. 59-80.
  • Osorio, Rodrigo (ed.) (2021): Orixe orzánica das sereas todas. Santiago de Compostela: Alvarellos.
  • Palacios, Manuela (2017): “Travesías das baleas pola poesía contemporánea de Galicia e Irlanda: Xénero, empoderamento e extinción”, Madrygal. Revista de Estudios Gallegos 20, pp. 127-145, https://doi. org/10.5209/MADR.57634.
  • Parreño, José María e J. M. Marrero Henríquez (2018): “Presentación. La cultura del Antropoceno”, en José Albelda, José María Parreño e J. M. Marrero Henríquez (coords.): Humanidades ambientales. Pensamiento, arte y relatos para el siglo de la gran prueba. Madrid: Catarata, pp. 7-14.
  • Pedrosa Bartolomé, José Manuel (2010): “Ecomitologías”, en Carmen Flys Junquera, José Manuel Marrero Henríquez e Julia Barella Vigal (eds.): Ecocríticas. Literatura y medio ambiente. Madrid: Iberoameri¬cana/Vervuert, pp. 313-337.
  • Picallo, Héitor (2013): “O secuestro do poeta”, en IES Manuel García Barros, Pedigree. A Estrada: Con-cello da Estrada, pp. 75-82.
  • Pimentel, Luís (1983): Sombra do aire na herba. Vigo: Galaxia.
  • Pons Prades, Eduardo (2004): Los niños republicanos en la guerra de España. Madrid: Anaya.
  • Puleo, Alicia H. (2013 [2011]): Ecofeminismo para otro mundo posible. Universitat de Valencia: Cátedra.
  • Puleo, Alicia H.(2019): Claves ecofeministas. Para rebeldes que aman la Tierra y a los animales. Madrid: Plaza y Valdés.
  • Queipo, Xavier (2013): “Resistencia acuática”, en IES Manuel García Barros: Pedigree. A Estrada: Con-cello da Estrada, pp. 89-91.
  • Risco, Vicente (1990 [1925]): “O lobo da xente”, en Luis Alonso Girgado: Antoloxía do conto galego. Século XX. Vigo: Galaxia.
  • Rivas, Manuel (2008 [1993]): En salvaxe compaña. Vigo: Xerais.
  • Rivas, Manuel (2020): Zona a defender. A esperanza indócil. Vigo: Xerais.
  • Rodríguez Fer, Claudio (1981): A Galicia misteriosa de Ánxel Fole. Sada: Ediciós do Castro.
  • Salgado, Xosé M. e Xoán-M. Casado (1989): X. L. Méndez Ferrín. Barcelona: Sotelo Blanco.
  • Sánchez Arins, Susana (2015): Seique. Santiago de Compostela: Através.
  • Sarille, Xosé Manuel (2004): Polos fillos dos fillos. Santiago de Compostela: Candeia.
  • Sierra Veloso, Xurxo (2020): Benvidos á cidade. Vigo: Galaxia.
  • Singer, Peter (2018): Liberación animal. Segunda edición ampliada. Barcelona: Taurus.
  • Souto, Paco (2016): e Caín. Santiago de Compostela: Laiovento.
  • Souto, Xurxo (2004): Contos do mar de Irlanda. Vigo: Xerais.
  • Souto, Xurxo (2007 [2001]): Contos da Coruña. Vigo: Xerais.
  • Souto, Xurxo(2018): A gran travesía de Chiruca Macallás. Vigo: Xerais.
  • Souto, Xurxo (2021 [1999]): O retorno dos homes mariños. Vigo: Xerais.
  • Tafalla, Marta (2019): Ecoanimal. Una estética plurisensorial, ecologista y animalista. Madrid: Plaza y Valdés.
  • Velasco Sesma, Angélica (2015): “Más allá del mecanicismo: heroínas ecológicas del imaginario actual”, en Alicia H. Puleo (ed.): Ecología y género en diálogo interdisciplinar. Madrid: Plaza y Valdés editores, pp. 341-358.
  • Velasco Sesma, Angélica (2018 [2017]): La ética animal. ¿Una cuestión feminista?. Universitat de Valencia: Ediciones Cátedra.
  • Verdú Delgado, Ana Dolores e Teresa Shiki (2018): “Alteridades sin barreras. Relación entre lo humano y lo alter-humano en la cosmovisión animista shuar”, en Margarita Carretero González e José Marchena Domínguez (eds.): Representaciones culturales de la naturaleza alterhumana. Aproximaciones desde la ecocrítica y los estudios filosóficos y sociales. Cádiz: Editorial UCA, pp. 163-182.
  • Villanueva Romero, Diana (2018): “Una visión alter-humana del futuro del planeta: Ishmael y Juicio a los humanos”, en Margarita Carretero González e José Marchena Domínguez (eds.): Representaciones culturales de la naturaleza alterhumana. Aproximaciones desde la ecocrítica y los estudios filosóficos y sociales. Cádiz: Editorial UCA, pp. 325-342.
  • Xubín, Isaac (2012): Con gume de folla húmida. Santiago de Compostela: Sotelo Blanco.
  • Xubín, Isaac(2016): Non hai outro camiño. Vigo: Xerais.
  • Xubín, Isaac (2019): Os largos e longos campos de liño azul. Vigo: Galaxia.