A proxección exterior da literatura galega e Carlos Casaresobstáculos e estratexias

  1. Galanes Santos, Iolanda
Revista:
Boletín galego de literatura

ISSN: 0214-9117

Ano de publicación: 2018

Título do exemplar: 2º semestre

Número: 53

Páxinas: 31-81

Tipo: Artigo

DOI: 10.15304/BGL.53.5032 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Boletín galego de literatura

Resumo

A literatura galega afianzou a súa proxección exterior a través da intra e da extratradución, sobre todo desde a cooficialidade do idioma (1981). Unha peza importante neste proceso é o activismo intelectual, editorial e tradutolóxico de Carlos Casares. Neste artigo analizamos a proxección exterior da literatura galega desde o marco da Socioloxía da Tradución (Heilbron e Sapiro, 2002) conforme ao modelo de obstáculos e dificultades á tradución (Sapiro dir., 2012). A partir dos datos da Biblioteca da Tradución Galega (BITRAGA) e de documentación publicada e inédita de Casares, identificamos as dificultades de proxección dunha literatura minorizada, bosquexamos as regras de relación entre sistemas literarios na época partindo dunha posición subalterna e consignamos, de ser o caso, as súas estratexias para rebordar esas dificultades.

Referencias bibliográficas

  • Álvarez Alonso, Francisco. 1975. “Carlos Casares: El premio Galaxia por su novela `Xoguetes para un tempo prohibido´ supone una alegría, un estímulo y un compromiso”, reproducido en Carlos Casares, punto de encontro (coord. Marcos Valcárcel), 2002. Ourense: Concello de Ourense, col. Auria, pp. 94-96.
  • Axeitos, Xosé Luis. 2017. “Carlos Casares, un clásico contemporáneo da LIX galega”, en Carlos Casares: homenaxe. De amicitia (eds. Luís Cochón, Luís Alonso Girgado e Laura Piñeiro Pais). Santiago de Compostela: Cadernos Ramón Piñeiro XXXVII, pp. 37- 40.
  • Bitraga (Biblioteca da tradución Galega) [Base de datos]. 2004-2018. http://bibliotraducion.uvigo.es [Consulta: 19/07/2018].
  • Cajaraville, Héctor. 2017. “Os primeiros artigos xornalísticos de Carlos Casares (La Región, 1968-1974)”, en Carlos Casares: homenaxe. De amicitia (eds. Luís Cochón, Luís Alonso Girgado e Laura Piñeiro Pais). Santiago de Compostela: Cadernos Ramón Piñeiro XXXVII, pp. 67-79.
  • Calvo, Tucho. 2003. Carlos Casares. O conto da vida. A Coruña: La Voz de Galicia.
  • Carreño, Antonio. 2017. “Desenterrando memorias: Carlos Casares”, en La Región, http://www.laregion.es/opinion/antonio-carreno/desenterrando-memorias-carlos-casares/20170517085937708907.html [Consulta: 17/05/2017].
  • Casanova, Pascale. 2002/4. “Consécration et accumulation de capital littéraire. La traduction comme échange inégal”, en Actes de la recherche en siences sociales, nº 144, pp. 7-20. DOI https://doi.org/10.3406/arss.2002.2804.  
  • Casares, Carlos (dir.). 2003. Catálogo de obras literarias en lingua galega traducidas a outros idiomas. Unha primeira achega. Consello da Cultura Galega: Santiago de Compostela, http://culturagalega.gal/especiais/aviles/catalogo_traducidas.pdf [Consulta: 1/03/18].
  • Casares, Carlos. 12 novembro 1987. “Despois de Estrasburgo”, sección A Tertulia, en La Voz de Galicia.
  • Casares, Carlos. 15 xaneiro 1981a. “A situación da literatura galega é insostenible”, en Suplemento Cultural de La Voz de Galicia.
  • Casares, Carlos. 16 abril 1981b. “As literaturas de ámbito restrinxido”, sección A Ledicia de ler, en La Voz de Galicia.
  • Casares, Carlos. 1991 “When the rains come”, en An Anthology of Galician Short Stories (ed. Kathleen March), col. “Hispanic Literature”, v. 13. New York: Edwin Mellen Press, pp. 102-109.
  • Casares, Carlos. 1994. “Der Jude Jakob” (“O xudeo Xacobe”), “Ein historisches Rätsel” (“Un enigma histórico”), en Sprache im technischen Zeitalter 32, nº 129, pp. 67-78.
  • Casares, Carlos. 1997. “Auf Wunder gebaut”, en Du, v. 57, pp. 70-75. DOI http://doi.org/10.5169/seals-299661.
  • Casares, Carlos. 1998. Un país de palabras. Vigo: Galaxia.
  • Casares, Carlos. 2013. Monseigneur ou l´affaire du cinématographe. Hévillers: Ker éditions.
  • Casares, Carlos. 2017a. A cultura galega no século XXI. Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega.
  • Casares, Carlos. 2017b. O expreso da literatura e outros ensaios. Vigo: Galaxia.
  • Casares, Carlos. 28 agosto 1979. “Sair do aillamento”, sección A Ledicia de ler, en La Voz de Galicia.
  • Chacón, Rafael. 2017. “Carlos Casares: poesía esquecida”, en Carlos Casares: homenaxe. De amicitia (eds. Luís Cochón, Luís Alonso Girgado e Laura Piñeiro Pais). Santiago de Compostela: Cadernos Ramón Piñeiro XXXVII, pp. 103- 116.
  • Cochón, Luís, Alonso Girgado, Luís e Piñeiro Pais, Laura (eds.). 2017. Carlos Casares: homenaxe. De amicitia. Santiago de Compostela: Cadernos Ramón Piñeiro XXXVII.
  • Fernández Rodríguez, Áurea, Galanes Santos, Iolanda e Luna Alonso, Ana (eds). 2012. Traducción de una cultura emergente. Berna: Peter Lang. DOI https://doi.org/10.3726/978-3-0351-0464-6.
  • Fernández Vázquez, Mar. 2015. “Las traducciones de Carlos Casares Mouriño para la editorial Argos Vergara”, en Perspectivas multifacéticas en el universo de la literatura infantil y juvenil (eds. Gloria Bazzochi, Pilar Capanaga y Raffaella Tonin), MediAzioni, 17, http://mediazioni.sitlec.unibo.it/images/stories/PDF_folder/document-pdf/n.17-2015/fernndezvzquez.pdf [Consulta 17/07/2018].
  • Figueroa, Antón. 2008 . “Autonomía do escritor e creación do campo literario”, en A semente da nación soñada. Homenaxe a X.L. Méndez Ferrín (eds. Francisco Fernández Rei, Xosé M. García Crego, Rosa López Fernández e Xabier Vázquez López). Santiago de Compostela: Laiovento, pp. 319-330.
  • Figueroa, Antón. 2015. “A `literatura nacional´ e a articulación do campo literario”, en Marxes e centros. Para unha socioloxía do campo cultural (ed. Alejandro Alonso Nogueira, Arturo Casas, Manuel Forcadela, Teresa López, Laurence Malingret e Elías Torres Feijóo). Santiago de Compostela: Laiovento, pp.145-160. [Tradución de “National Literatura and the Literary Field”, en Contemporary Galician Cultural Studies: Between the Local and the Global (ed. Kirsty Hooper e Manuel Puga Moruxa), 2011. Nova York: The Modern Language Association of America, pp. 40-53].
  • Fortes López, Belén. 2002. “Carlos Casares, palabra de escritor”, en Tempos Novos, nº 56, pp. 60-66.
  • Freire Dopazo, Ángeles. 1999. Revisión e comentario da traducción de Carlos Casares de “O Principiño”. Traballo fin de carreira inédito. Vigo: Facultade de Filoloxía e Tradución da Universidade de Vigo.
  • Freixanes, Víctor. 2003. “Memoria de editor”, en Carlos Casares. A semente aquecida da palabra (eds. Francisco Díaz-Fierros Viqueira e Henrique Monteagudo). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, pp. 223-226.
  • Galanes Santos, Iolanda. 2014a. “El agente de traducción en la recuperación de un sistema cultural. A propósito de Carlos Casares”, en Traducción e industrias culturales (ed. Xoán Montero Domínguez). Berna: Peter Lang. DOI https://doi.org/10.3726/978-3-653-04446-1.
  • Galanes Santos, Iolanda. 2014b. “Carlos Casares y la traducción: obra dispersa e inédita”, en Quaderns, nº 21, pp. 183-198.   https://www.raco.cat/index.php/QuadernsTraduccio/article/view/284083/371989 [Consulta: 19/07/2018].
  • Galanes Santos, Iolanda. 2016. “La traducción literaria gallega contemporánea: intratraducción y extratraducción”, en La traducción literaria. Nuevas investigaciones (eds. Iolanda Galanes Santos, Ana Luna Alonso, Silvia Montero Küpper e Áurea Fernández Rodríguez). Granada: Comares, pp. 153-176.
  • Garrido, Gustavo Adolfo (coord.). 2017. “Bibliografía de Carlos Casares”, en Raigame, nº40, pp. 159-166. https://dialnet.unirioja.es/servlet/ejemplar?codigo=471569&info=open_link_ejemplar [Consulta: 15/05/2018].
  • Heilbron, Johan e Sapiro, Gisèle. 2002. “La traduction littéraire, un objet sociologique”, en Actes de la recherche en sciences sociales, nº 144, pp. 3-5. DOI https://doi.org/10.3406/arss.2002.2803.
  • Heilbron, Johan. 2009. “Le système mondial des traductions”, en Les contradictions de la globalisation éditoriale (dir. Gisèle Sapiro). París: Nouveau Monde, pp. 253-274. [Tradución revisada e actualizada realizada por Anaïs Bokobza de Heilbron, Johan. “Toward a Sociology of Translation : Book Translations as a Cultural World-System”, en European Journal of Social Theory, 1999, v. 2, pp. 429-444].
  • Lama, María Xesús e González Fernández, Helena (eds.). 2009. Do sentimento á conciencia de Galicia. Correspondencia 1961-1984. Ramón Piñeiro e Basilio Losada. Vigo: Galaxia.
  • Lama, María Xesús. 1999. “Entrevista con Carlos Casares. Director da editorial ‘Galaxia’ e Presidente do ‘Consello da Cultura Galega”, en Galicien Magazin, nº 8, pp. 24-25.
  • Lema Martínez, Rebeca e Maquieira Fontán, Sara. 2011-2012. “A raposa d'‘O Principiño’ non quería ser domesticada senón cativada: comparación das traducións castelá e galega d'‘O Principiño”, Viceversa, nº 17-18, pp. 41-57.
  • Lezcano, Arturo. 1963. “Al pasar. Carlos Casares Mouriño, poeta y estudiante de Filosofía, presentará una trilogía en los Juegos Florales de Villagarcía de Arosa. No se presentó a los de Orense por enterarse de que rechazaban los poemas en gallego”, reproducido en Carlos Casares, punto de encontro (coord. Marcos Valcárcel), 2002. Ourense: Concello de Ourense, col. Auria, pp. 87-88.
  • López-Casanova, Arcadio. 2017. “Carlos Casares, poeta”.  En Carlos Casares: homenaxe. De amicitia (eds. Luís Cochón, Luís Alonso Girgado e Laura Piñeiro Pais). Santiago de Compostela: Cadernos Ramón Piñeiro XXXVII, pp. 279- 293.
  • Losada, Basilio. 2003. “Ramón Piñeiro e Carlos Casares, unha historia de lealdades”, en Carlos Casares os amigos, as imaxes, as palabras (eds. Xan Carballa e Damián Villalaín). Vigo: A Nosa Terra, p. 65.
  • Luna Alonso, Ana e Galanes Santos, Iolanda. 2012. “As traducións inéditas de Carlos Casares”, en Grial, nº 196, pp. 38-47.
  • Luna Alonso, Ana e Galanes Santos, Iolanda. 2018. “A tradución entre culturas minorizadas na cultura galega. Intercambios contemporáneos”, en Estudos literarios e campo cultural galego (eds. Teresa López, Laurence Malingret e Elias José Torres Feijó). Santiago de Compostela: CIPPCE- Universidade de Santiago de Compostela, pp. 181-204. DOI http://dx.doi.org/10.15304/9788416954483.
  • Luna Alonso, Ana, Fernández Rodríguez, Áurea e Galanes Santos, Iolanda (eds.). 2015. Literaturas extranjeras y desarrollo cultural. Hacia un cambio de paradigma en la traducción literaria gallega. Berna: Peter Lang. DOI https://doi.org/10.3726/978-3-0351-0760-9.
  • Luna Alonso, Ana. 2015. “El manuscrito inédito de O Principiño. Un texto fundacional de la literatura gallega traducida”, en Çédille revista de estudios franceses, nº 11, pp. 363-388. https://cedille.webs.ull.es/11-DEF/17luna.pdf [Consulta: 15/05/2018].
  • Luna Alonso, Ana. 2017. “Carlos Casares en el espacio francófono: La trayectoria editorial de Monseigneur”, en Anales de Filología Francesa, nº 25, pp. 381-398. http://revistas.um.es/analesff/article/view/315961/222981 [Consulta: 15/05/2018].
  • Mociño González, Isabel. 2015. “Literatura infantil y juvenil gallega: la importación de traducciones”, en Literaturas extranjeras y desarrollo cultural. Hacia un cambio de paradigma en la traducción literaria gallega (eds. Ana Luna Alonso, Áurea Fernández Rodriguez e Iolanda Galanes Santos) Berna: Peter Lang, pp. 105-126. DOI https://doi.org/10.3726/978-3-0351-0760-9.
  • Montero Küpper, Silvia. 2012.“Contextualización histórico-cultural y apuntes sobre el sector editorial gallego”, en Traducción de una cultura emergente. La literatura gallega contemporánea en el exterior (eds. Áurea Fernández Rodríguez, Iolanda Galanes Santos e Ana Luna Alonso). Berna: Peter Lang, pp. 61-86. DOI https://doi.org/10.3726/978-3-0351-0464-6.
  • Montero Küpper, Silvia. 2013. “As políticas de tradución no caso galego”, En Lingua e Tradución. IX Xornadas sobre Lingua e Usos (ed. Xesús M. Mosquera Carregal). A Coruña: Servizo de Normalización Lingüística, Servizo de Publicacións da Universidade de Coruña, pp. 61-86. http://hdl.handle.net/2183/13522 [Consulta: 15/05/2018].
  • Outeiriño, Maribel. 1979. “Carlos Casares: historia de un joven académico”, reproducido en Carlos Casares, punto de encontro (coord. Marcos Valcárcel), 2002. Ourense: Concello de Ourense, col. Auria, pp. 102-103.
  • PEN Galicia. s.d. http://www.pengalicia.gal/ [Consulta: 01/03/2018].
  • Pena Presas, Montse. 2007. “Carlos Casares, tradutor diverso e editor entregado de literatura infantil e xuvenil”, en Anuario de Estudos Literarios, nº 2007, pp. 68-73.
  • Pena Presas, Montse. 2009. “Carlos Casares, tradutor diverso e editor entregado de literatura infantil e xuvenil”, en Actas Simposio Carlos Casares (eds. Camiño Noia; Olivia Rodríguez e Dolores Vilavedra). Vigo: Tórculo, pp. 200-211. https://issuu.com/fundacioncarloscasares/docs/libro_actas_completo2/22 [Consulta: 15/05/2018].
  • Piñeiro Pais, Laura. 2017. “O nacemento dun escritor. Carlos Casares na década dos sesenta”, en Raigame, nº 40, pp. 38-49. https://dialnet.unirioja.es/servlet/ejemplar?codigo=471569&info=open_link_ejemplar [Consulta: 15/05/2018].
  • Platas Tasende, Ana María. 1998. “Conversación con Carlos Casares”, en Revista Galega de Ensino, nº 21, pp. 15-26. http://www.edu.xunta.es/ftpserver/portal/DXPL/revistagalega/rge21.pdf [Consulta: 15/05/2018].
  • Porteiro, María Xose e Perozo, Xosé Antonio. 2017. “Que poden ler os rapaces de 15 ou 16 anos? Conversa con Carlos Casares (1980)”, en Grial, v. 55, nº 213, pp. 70-75.
  • Regueira, Mario. 2017. “Contra o vento ou baixo o sol. A narrativa de Calos Casares nos camiños do campo literario galego de posguerra”, en Carlos Casares: homenaxe. De amicitia (eds. Luís Cochón, Luís Alonso Girgado e Laura Piñeiro Pais). Santiago de Compostela: Cadernos Ramón Piñeiro XXXVII, pp. 363- 373.
  • Rodríguez Vega, Rexina. 2017. “A utopía de Verines”, en Carlos Casares: homenaxe. De amicitia (eds. Luís Cochón, Luís Alonso Girgado e Laura Piñeiro Pais). Santiago de Compostela: Cadernos Ramón Piñeiro XXXVII, pp. 379- 389.
  • Roig Rechou, Blanca-Ana e Fernández Vázquez, Mar. 2017. “Carlos Casares, un clásico contemporáneo da LIX galega”, en Carlos Casares: homenaxe. De amicitia (eds. Luís Cochón, Luís Alonso Girgado e Laura Piñeiro Pais). Santiago de Compostela: Cadernos Ramón Piñeiro XXXVII, pp. 391- 405.
  • Roig Rechou, Blanca-Ana. 2009. “La aportación decisiva de Carlos Casares a la Literatura Infantil y juvenil”, en AILIJ (Anuario de Investigación en Literatura Infantil y juvenil), v. 7, nº 2, pp. 117-140. http://anilij.uvigo.es/revista/ [Consulta: 15/05/2018].
  • Salgado, Xosé Manuel. 2017. “Dúas prosas ficcionais esquecidas de Carlos Casares”, en Casares en Compostela. Universidade e literatura (eds. Henrique Monteagudo, Xosé Manuel Salgado e Dolores Vilavedra). Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións e Intercambio Científico, pp. 169-185.
  • Sánchez Izquierdo, Alfonso. 1973. “ Carlos Casares: `No creo que exista una nueva narrativa gallega. Si la lengua desaparece, también desaparece el escritor. El idioma es lo específico de cualquier literatura’ Carlos Casares, de narrador a crítico”, reproducido en Carlos Casares, punto de encontro (coord. Marcos Valcárcel), 2002. Ourense: Concello de Ourense, col. Auria, pp. 91-93.
  • Sapiro, Gisèle (dir.). 2012. Traduire la littérature et les sciences humaines. Conditions et obstacles. París: Ministère de la Culture et de la Communication.
  • Sapiro, Gisèle. 2009. “Introduction”, en Les contradictions de la globalisation éditoriale (dir. Gisèle Sapiro). París: Nouveau Monde, pp. 7-24.
  • Sapiro, Gisèle. 2012a. “Les obstacles économiques et culturels à la traduction”, En Traduire la littérature et les sciences humaines. Conditions et obstacles (dir. Gisèle Sapiro). París: Ministère de la Culture et de la Communication, pp. 25-53.
  • Sapiro, Gisèle. 2012b. “Gérer la diversité: les obstacles à l´importation des littératures étrangères en France”, en Traduire la littérature et les sciences humaines. Conditions et obstacles (dir. Gisèle Sapiro). París: Ministère de la Culture et de la Communication, pp. 201-232.
  • Tarrío Varela, Anxo. 1994. Literatura galega. Aportacións a unha Historia crítica. Vigo: Edicións Xerais de Galicia.
  • Valcárcel, Marcos (coord.). 2002. Carlos Casares, punto de encontro. Ourense: Concello de Ourense, col. Auria.
  • Viale Moutinho, J. 1988. “A alegría de o escritor”, reproducido en Carlos Casares: os amigos, as imaxes, as palabras (eds. Xan Carballa e Damián Villalaín), 2004. Vigo: A Nosa Terra, pp. 124-125.
  • Vieites, Manuel F. 2017. “Carlos Casares, autor dramático. Unha revisión crítica”, en Revista de Lenguas y Literaturas Catalana, Gallega y Vasca,             v. 22, pp. 125-152. DOI https://doi.org/10.5944/rllcgv.vol.22.2017.20847.
  • Vilavedra, Dolores. 2003. “A Ledicia de ler: unha achega”, en Carlos Casares. A semente aquecida da palabra (eds. Francisco Díaz-Fierros Viqueira e Henrique Monteagudo). Santiago de Compostela: Consello da Cultura Galega, pp. 189–196.