No ronsel da colección de literatura popular de Marcial Valladaresa súa colaboración cos folcloristas do século XIX

  1. Fernández Salgado, Xosé A. 1
  1. 1 Universidade de Vigo. Departamento de Filoloxía Galega e Latina.
Revista:
Madrygal: Revista de estudios gallegos

ISSN: 1138-9664

Ano de publicación: 2021

Número: 24

Páxinas: 81-100

Tipo: Artigo

DOI: 10.5209/MADR.80235 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openAcceso aberto editor

Outras publicacións en: Madrygal: Revista de estudios gallegos

Resumo

O escritor e lingüista Marcial Valladares (1821-1903) foi tamén artífice dunha das primeiras coleccións de literatura popular que se fixeron na Galicia do século XIX. Malia non a publicar no seu tempo nun volume, pódese dicir que tivo certa difusión mercé a que el mesmo empregou as coplas e refráns por el transcritos como autoridade lingüística no seu recoñecido Diccionario gallego-castellano (1884); pero tamén porque se mostrou xeneroso cedendo esa completa e variada colección manuscrita a aqueles estudosos do folclore español e galego que solicitaron a súa colaboración. Este artigo rastrexa e analiza precisamente a achega de Valladares ós traballos e coleccións de Manuel Murguía, Antonio Machado y Álvarez, Juan A. Saco Arce, Francisco Rodríguez Marín, Casto Sampedro, Xosé Pérez Ballesteros, Antonio de la Iglesia e Alfredo Brañas. Ademais, este exame vainos permitir realizar unha viaxe historiográfica polas investigacións folclóricas máis decisivas do século XIX.

Referencias bibliográficas

  • Alonso Montero, Xesús (1979): “Antonio Machado y Alvarez (“Demófilo”): e a cultura popular galega”, Senara 1, pp. 127-150.
  • Alonso Montero, Xesús (1981): “José Pérez Ballesteros e a poesía popular galega”, en Escritores: desterrados, namorados, desacougantes, desacougados. Sada: do Castro, pp. 141-1451.
  • Alonso Montero, Xesús(2018): Alfredo de la Iglesia. O intelectual, o educador e o autor do primeiro manual de Literatura Galega para escolares (1919). A Coruña: Real Academia Galega / Deputación de Pontevedra, http:// publicacions.academia.gal/index.php/rag/catalog/book/335.
  • Baltáns, Enrique (2004): “Cartas de Antonio Machado y Álvarez, ‘Demófilo’, a Gumersindo Laverde Ruiz (1879-1881)”, en Claudia Hammerschimidt, Valérie Heinen, Susanne Grunwald e Gunnar Nilsson (co¬ords.): Pasajes = Passages =Pasagen. Homenaje a Christian Wentlzlaff-Eggebert. Sevilla: Universidad de Sevilla, pp. 161-171, https://idus.us.es/handle/11441/74848;jsessionid=AAFFDE5845841361AAA 89CC8F7CD7F5A.
  • Baltáns, Enrique (2005): “Introducción”, en Enrique Jesús Rodríguez Baltanás (ed.): Antonio Machado y Álvarez (Demófilo), en Obras completas (col. “Biblioteca de Autores Sevillanos”), 5. Sevilla: Diputación de Sevilla / Fundación Machado, pp. XVII-LXXI.
  • Barreiro Fernández, Xosé Ramón e Xosé Luis Axeitos (eds.) (2003): Cartas a Murguía I. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.
  • Barreiro Fernández, Xosé Ramón e Xosé Luis Axeitos (eds.) (2005): Cartas a Murguía II. A Coruña: Fundación Pedro Barrié de la Maza.
  • Blanco Pérez, Domingo (1992): A poesía popular en Galicia (1745-1885). Recopilación, estudio e edición crítica. Vigo: Xerais, 2 vols.
  • Blanco Pérez, Domingo (2000) (ed.): Colección de Cantares gallegos por José Casal Lois. Santiago de Compostela: Con-sello da Cultura Galega.
  • Bouza-Brey, Fermín (1956): “Achegos pra a bibriografía de Marcial Valladares como etnógrafo”, Bo-letín de la Real Academia Gallega, XXVII/309-320, pp. 10-23, https://academia.gal/boletins#paxinas. do?id=28&d-447263-p=7.
  • Deaño Gamallo, Antonio (2008): “Las cartas de Emilia Pardo Bazán a Antonio Machado y Álvarez”, La Tribuna. Cadernos de Estudos da Casa-Museo Emilia Pardo Bazán 6, pp. 173-234, http://www.cervan¬tesvirtual.com/nd/ark:/59851/bmc1032408.
  • Do Pico Orjais, José Luís e Isabel Rei Sanmartín (2010): Ayes de mi Pais. O cancioneiro de Marcial Valladares. Baiona: Dos Acordes.
  • Fernández Salgado, Xosé A. (2002): Marcial Valladares (1821-1903). Lingua, literatura e folclore. Tese de doutoramento. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela (versión en CD-Rom, Santiago de Compostela: Servizo de Publicacións da Universidade).
  • Fernández Salgado, Xosé A (2003a): “A colección de refráns de Marcial Valladares”, Tabeirós Terra. Xornal Cultural (suplemen¬to central) XIII, pp. 9-16, https://issuu.com/vagalumes/docs/tabeir__s_terra__n___13__decembro_2.
  • Fernández Salgado, Xosé A (2003b): “Introdución”, en Marcial Valladares. Poesía. Vigo: Xerais, pp. 7-116.
  • Fernández Salgado, Xosé A (2005): Marcial Valladares. Biografía dun precursor no Rexurdimento galego. Pontevedra: De-putación Provincial.
  • Fernández Salgado, Xosé A (2018): “Bibliografía completa (1842-2018) de Marcial Valladares”, en Ana Acuña, Xosé-Henrique Costas e Ana Iglesias Álvarez (eds.): Homenaxe a Ramón Gutiérrez Izquierdo. Vigo: Servizo de Publi¬cacións da Universidade.
  • Ferreiro, Manuel (1991): Pondal: do dandysmo á loucura. Biografía e correspondencia. Santiago de Com¬postela: Laiovento.
  • Ferreirós Espinosa, Carlos (2018): O legado dos Valladares de Vilancosta. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia.
  • Ferro Ruibal, Xesús (2012): “Fraseoloxía e paremioloxía galega anotada por José Pérez Ballesteros (1833- 1918)”, Cadernos de Fraseoloxía Galega 14, pp. 309-334, http://www.cirp.gal/pub/docs/cfg/cfg14_14. pdf.
  • Filgueira Valverde, Xosé (1982 [1942]): “Introducción y notas bibliográficas”, en Cancionero musical de Galicia reunido por Don Casto Sampedro y Folgar. A Coruña: Fundación Barrié de la Maza, vol. 1, pp. 5-92.
  • Filgueira Valverde, Xosé (1984): “Do ‘Folklore gallego’ á ‘Real Academia’”, Adral III. Sada: Ediciós do Castro, pp. 92-99.
  • Filgueira Valverde, Xosé (1994): “Sampedro Folgar”, Adral XVIII. Sada: Ediciós do Castro, pp. 225-233.
  • Gómez-García Plata, Mercedes (2015a): Bibliographie de Antonio Machado y Álvarez [établie par...], en Bérose-Encyclopédie internationale des histoires de l’anthropologie. Paris, https://www.berose.fr/arti¬cle698.html?lang=fr.
  • Gómez-García Plata, Mercedes (2015b): Bibliographie sur Antonio Machado y Álvarez [établie par...], en Bérose-Encyclopédie internationale des histoires de l’anthropologie. Paris, https://www.berose.fr/article699.html?lang=fr.
  • Groba González, Xavier (2011): O legado musical de Casto Sampedro Folgar (1848-1937): o canto galego de tradición oral. Tese de doutoramento. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Com¬postela, 2 vols, https://minerva.usc.es/xmlui/handle/10347/3621.
  • Losada Diéguez, Antón (1929): “Romance”, Revista Nós 64, pp. 68-69.
  • Luna Sanmartín, Xosé (ed.) (2003): Marcial Valladares. Cantigueiro Popular. A Estrada: Fundación Cul¬tural da Estrada.
  • Machado y Álvarez, Manuel (1880a): Colección de enigmas y adivinanzas en forma de Diccionario. Sevilla: Librería de D. Tomas Sans.
  • Machado y Álvarez, Manuel (1880b): “Recensión a De la poesía popular gallega”, La Ilustración Gallega y Asturiana (Ma-drid), t. II, 4, 8/2/1880, p. 57; 5, 18/2/1880; e 12, 28/4/1880, p. 157, https://biblioteca.galiciana.gal/gl/ consulta/registro.do?id=10000079815.
  • Machado y Álvarez, Manuel(1880c): “El garbancito”, La Ilustración Gallega y Asturiana (Madrid), t. II, 31, 8/11/1880, p. 385; 32, 18/11/1880, p. 400, https://biblioteca.galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?id=10000079815.
  • Machado y Álvarez, Manuel (dir.) (1884): Folk-Lore Gallego. Miscelánea, por Emilia Pardo Bazan y varios escritores de Galicia. Biblioteca de las Tradiciones Populares, t. IV. Sevilla: Alejandro Guichot y Compañía, http://www.bibliote-cavirtualdeandalucia.es/catalogo/es/catalogoimagenes/grupo.cmd?interno=S&embebido=S&config_rot acion=0&path=1005594&posicion=1.
  • Murguía, Manuel (1865): Historia de Galicia, t. I. Lugo: Imprenta de Soto Freire, http://biblioteca.galicia¬na.gal/es/consulta/registro.do?id=8506.
  • Nicolau D’Oliver, Lluís (1995): Epistolari de M. Milà i Fontanals, Anys 1881-1884, t. III. Barcelona: Institut d’Estudis Catalans.
  • Pardo Bazán, Emilia (1886): “Discurso de la Presidente en la Junta del 15 de Junio de 1885”, en El Folk-Lo¬re Gallego en 1884-85, sus actas y acuerdos, y discursos de Emilia Pardo Bazán Presidente y Memoria de Salvador Golpe Secretario. Madrid: Establ. Tipográfico de Ricardo Fé, pp. 18-21, https://biblioteca. galiciana.gal/gl/consulta/registro.do?control=BDG20100001899.
  • Rodríguez Marín, Francisco (1882): Cantos populares españoles. Recogidos. Ordenados e ilustrados por -. Sevilla: Francisco Álvarez y Cia, editores, 5 vols., https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/consulta/registro. cmd?id=17015.
  • Saco Cid, Juan L. (ed.) (1987): Literatura popular de Galicia. Colección de coplas, villancicos, diálogos, romances, cuentos y refranes gallegos, recogidos por D. Juan Antonio Saco y Arce. Ourense: Deputa¬ción Provincial.
  • Sánchez Rei, Xosé M. (2006): A lingua galega no cancioneiro de Pérez Ballesteros. Santiago de Compostela: Laiovento.
  • Valladares, Marcial (1970 [1892]): Elementos de gramática gallega. Vigo: Galaxia / Fundación Penzol.